Solomon Adaları’nın ABD donanma gemilerine giriş yasağı koyması son günlerin en çarpıcı gelişmesiydi kuşkusuz. Bu küçük Pasifik adası ABD ile Çin içindeki rekabetin yeni “savaş alanı”na dönüşmüş görünüyor. Klasik olarak ABD ile Avustralya’nın müttefiki olan Solomon Adaları Nisan ayında Çin ile bir güvenlik muahedesi imzalayarak dünyayı şaşırtmıştı. O günden bugüne başta ABD olmak üzere Çin aksisi bloğun baskılarıyla çaba ediyor ülke.
Nakliye koridoru
Solomon Adaları’nın ABD’ye bu biçimde meydan okuması bir çılgınlık ya da içi boş bir yürek gösterisi değil. Bu küçük ada siyasi/coğrafi büyüklüğünün bölge için ne kadar büyük olduğunun farkında. Bu mert tavırları almasının sebebi bu. Öncelikle adanın ehemmiyetine değinelim. Pasifik’in güney bölümünde milletlerarası nakliyat açısından bir geçiş koridoru olarak çok stratejik bir pozisyona sahip evvela. Ayrıyeten, sadece gemilerin değil, birçoğu Avustralya ile Yeni Zelanda’dan kuzeye Asya’ya gitmek için o bölgeden geçmesi gereken ABD uçaklarının navigasyonu için de kıymetlidir. Bir de dünyadaki orkinos balıklarının yarısından fazlası burada avlanıyor. Bu niçinle balıkçı gemilerinin seyir özgürlüğü de kritik değer taşıyor.
ABD ile müttefiklerinin tasası Solomon Adaları’nın, yapılan güvenlik mutabakatı uyarınca Çin askeri gücüne mesken sahipliği yapacak oluşu. Mutabakat uyarınca Çin, Solomon Adaları hükümeti tarafınca talep edilmesi halinde silahlı polis ile askeri güçler gönderebilecek. Çin’in donanma gemilerinin ada kıyılarına yerleştirmesine de müsaade verilebilir mutabakat uyarınca. Bunlar olağan olarak ABD’nin güzeline gidecek gelişmeler değil. Mutabakatın bölgeye istikrarsızlık getireceği üzere anlamsız açıklamaları oldu ABD’nin.
Şaşırtan (!) Anlaşma
Avustralya ile Yeni Zelanda, Solomon Adaları ile güvenlik içerikli münasebetler kurmuştu. Fiji, Yeni Zelanda, Papua Yeni Gine üzere komşu ülkelerden Avustralya liderliğindeki fazlaca uluslu bir barış gücü, ülkede çıkan ayaklanmaların akabinde Solomon Adaları’nın başşehri Honiara’ya gönderilmişti. Çin zıddı sayılacak ülkelerle bu diplomatik bağlarına karşın Çin’le muahede imzalaması şaşırtan olmuştu hakikaten.
niçin şaşırıldığını anlamak sıkıntı. halbuki yakın bir tarihte ABD, Avustralya, İngiltere bir ortaya gelerek Pasifik’te istikrarları bozacak AUKUS olarak bilinen savunma muahedesini hayata geçirmişlerdi. Ayrıyeten bir daha ABD, Avustralya, Japonya, Hindistan üzere ülkeleri içeren Dörtlü de “Çin’in bölgede artan gücü”ne karşı faaliyette hala. Yani ABD dilediği ülke ile her türlü ittifakı yapabilir ancak Çin yapamaz. Son derece bencilce bir tavır bu elbette. Solomon Adaları, eski müttefiklerinin kendisine bugüne kadar bir faydası olmadığını fark edince istikametini Çin’e çevirdi haklı olarak.
Tabii Solomon Adaları’nın Çin’le yakınlaşması, ülke ortasında de reaksiyonlara yol açtı. Dışarıdan kışkırtıldığı daha sonradan ortaya çıkan protestolar sırasında ülkedeki Çin kurumları yağmalandı, Çin vatandaşları hücumlara uğradı. Fakat ada idaresi bunların üstesinden gelerek Çin’le yakınlaşmasını bir güvenlik mutabakatıyla pekiştirdi.
Pelosi’nin ziyaretinden daha sonra
Solomon Adaları’nın ABD donanmasına ilişkin gemilere limanlarına giriş yasağı koyması ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi’nin Tayvan ziyaretinden kısa bir süre daha sonra gerçekleşmesi dikkat cazip. Ada, Avustralya kıyılarından üç saat uzakta. Burada bir Çin gücünün olmasının telaşa yol açmasını anlamak kolay olsa gerek. Adalardaki varlığı Çin’i Avustralya ile Yeni Zelanda’nın “kapısına kadar” getirmekle kalmayacak, onu büyük askeri üslere konut sahipliği yapan ABD bölgesi Guam’a da son derece yakınlaştıracak.
ABD’nin Solomon Adaları’nın elinden kaçmasını hazmetmesi sıkıntı. Daha evvel denediklerini bir defa daha yapıp ülkede Çin zıtlığını güçlendirecek her adımı atacak.
Mevcut hükümeti bile devirebilirler ki işte bu sürpriz olmaz.
Nakliye koridoru
Solomon Adaları’nın ABD’ye bu biçimde meydan okuması bir çılgınlık ya da içi boş bir yürek gösterisi değil. Bu küçük ada siyasi/coğrafi büyüklüğünün bölge için ne kadar büyük olduğunun farkında. Bu mert tavırları almasının sebebi bu. Öncelikle adanın ehemmiyetine değinelim. Pasifik’in güney bölümünde milletlerarası nakliyat açısından bir geçiş koridoru olarak çok stratejik bir pozisyona sahip evvela. Ayrıyeten, sadece gemilerin değil, birçoğu Avustralya ile Yeni Zelanda’dan kuzeye Asya’ya gitmek için o bölgeden geçmesi gereken ABD uçaklarının navigasyonu için de kıymetlidir. Bir de dünyadaki orkinos balıklarının yarısından fazlası burada avlanıyor. Bu niçinle balıkçı gemilerinin seyir özgürlüğü de kritik değer taşıyor.
ABD ile müttefiklerinin tasası Solomon Adaları’nın, yapılan güvenlik mutabakatı uyarınca Çin askeri gücüne mesken sahipliği yapacak oluşu. Mutabakat uyarınca Çin, Solomon Adaları hükümeti tarafınca talep edilmesi halinde silahlı polis ile askeri güçler gönderebilecek. Çin’in donanma gemilerinin ada kıyılarına yerleştirmesine de müsaade verilebilir mutabakat uyarınca. Bunlar olağan olarak ABD’nin güzeline gidecek gelişmeler değil. Mutabakatın bölgeye istikrarsızlık getireceği üzere anlamsız açıklamaları oldu ABD’nin.
Şaşırtan (!) Anlaşma
Avustralya ile Yeni Zelanda, Solomon Adaları ile güvenlik içerikli münasebetler kurmuştu. Fiji, Yeni Zelanda, Papua Yeni Gine üzere komşu ülkelerden Avustralya liderliğindeki fazlaca uluslu bir barış gücü, ülkede çıkan ayaklanmaların akabinde Solomon Adaları’nın başşehri Honiara’ya gönderilmişti. Çin zıddı sayılacak ülkelerle bu diplomatik bağlarına karşın Çin’le muahede imzalaması şaşırtan olmuştu hakikaten.
niçin şaşırıldığını anlamak sıkıntı. halbuki yakın bir tarihte ABD, Avustralya, İngiltere bir ortaya gelerek Pasifik’te istikrarları bozacak AUKUS olarak bilinen savunma muahedesini hayata geçirmişlerdi. Ayrıyeten bir daha ABD, Avustralya, Japonya, Hindistan üzere ülkeleri içeren Dörtlü de “Çin’in bölgede artan gücü”ne karşı faaliyette hala. Yani ABD dilediği ülke ile her türlü ittifakı yapabilir ancak Çin yapamaz. Son derece bencilce bir tavır bu elbette. Solomon Adaları, eski müttefiklerinin kendisine bugüne kadar bir faydası olmadığını fark edince istikametini Çin’e çevirdi haklı olarak.
Tabii Solomon Adaları’nın Çin’le yakınlaşması, ülke ortasında de reaksiyonlara yol açtı. Dışarıdan kışkırtıldığı daha sonradan ortaya çıkan protestolar sırasında ülkedeki Çin kurumları yağmalandı, Çin vatandaşları hücumlara uğradı. Fakat ada idaresi bunların üstesinden gelerek Çin’le yakınlaşmasını bir güvenlik mutabakatıyla pekiştirdi.
Pelosi’nin ziyaretinden daha sonra
Solomon Adaları’nın ABD donanmasına ilişkin gemilere limanlarına giriş yasağı koyması ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi’nin Tayvan ziyaretinden kısa bir süre daha sonra gerçekleşmesi dikkat cazip. Ada, Avustralya kıyılarından üç saat uzakta. Burada bir Çin gücünün olmasının telaşa yol açmasını anlamak kolay olsa gerek. Adalardaki varlığı Çin’i Avustralya ile Yeni Zelanda’nın “kapısına kadar” getirmekle kalmayacak, onu büyük askeri üslere konut sahipliği yapan ABD bölgesi Guam’a da son derece yakınlaştıracak.
ABD’nin Solomon Adaları’nın elinden kaçmasını hazmetmesi sıkıntı. Daha evvel denediklerini bir defa daha yapıp ülkede Çin zıtlığını güçlendirecek her adımı atacak.
Mevcut hükümeti bile devirebilirler ki işte bu sürpriz olmaz.