Tüm dünyanın gözü eski Devlet Lideri Jair Bolsonaro taraftarlarının seçimlerde hile yapıldığı argümanıyla Parlamento’yu bastığı Brezilya’da doğal olarak. Dünya kamuoyu, iki yıl evvel de bu baskının neredeyse ikizini ABD’de görmüştü. Eski Lider Donald Trump’ın taraftarları da seçimlerde hile yapıldığı sebebi öne sürülerek gerçekleştirmişti baskını. Sağın demokrasiden yalnızca kendilerinin kazanması gerektiğini anladıklarının örneğidir bu iki ülkede yaşananlar.
Brezilya’nın solcu Devlet Lideri Luiz Inácio Lula da Silva olayı “neofaşist bir girişim” olarak kıymetlendirmekte haklı. Zira orduyu iktidara getirecek bir mazeret yaratmak isteyen faşistlerin de neredeyse tümü Bolsonaro destekçisi.
Ordu darbe yapar mı?
Gerçekten Brezilya ordusu kargaşayı mazeret edip idareye el koyar mı? Öncelikle ordunun darbe yaparak iktidara gelmesi için “uluslararası ortam” pek uygun değil. Ayrıyeten darbeye gereksinimi da yok. Zira ordu 1964-85 yılları içindeki cunta idaresinden demokrasiye (!) geçilirken kendisini çok sağlama aldı. Devletin neredeyse tüm kurumlarında askerler var.
Ayrıca üçüncü defa Lider seçilen Lula, birinci iki periyodundaki kadar “tehdit” değil ordu ile sermaye için. Zira Lula, ülke sermayesiyle anlaşmış, değerli bir sağ partiyle işbirliği yaparak iktidara gelmiş biri. Brezilya’nın iktisat politiği de militarizme dayanıyor. Kıymetli toplumsal zenginlikler orduya aktarılıyor, tüm bunların üzerine de kamusal yaşama “askeri bir ahlak” dayatılmış durumda. Yani ordu açık bir cunta ile ülkeyi yönetmeyi kalkarsa gereksiz bir iş yapmış olur.
Siyasetin daima arasında
Ordu ülke demokrasiye geçtikten daha sonra bile siyasete karışmayı sürdürdü. Ordu saflarından çıkmış olmaktan gurur duyan eski yüzbaşı Bolsonaro’nun, iktidara gelmesinde silahlı kuvvetlerin belirleyici olduğu sır değil. Her vakit sol zıddı olan ordu, Silva’nın 2019’da, ondan sonrasında mahpusa atılmasına yol açan suçlamalara karşı yaptığı aklanma başvurusunu mahkemeyi tehdit ederek sürece koydurmamıştı. Bolsonaro, yolundan Silva çekildikten daha sonra lider olduğunda yaptığı birinci konuşmada “ulusun yazgısını etkilediği” için Brezilya Genelkurmay Lideri General Eduardo Villas Bôas’a teşekkür etmişti.
Beş temel bileşen
Brezilya ordusu, Amerika kıtasında ABD’den daha sonraki en büyük ikinci ordu. Latin Amerika ile Güney Yarımküre’deki ülkeler içinde en çok askeri çalışana sahip olan Brezilya’da 334 bin 500 faal kuvvet var. İşte bu ordu mevcut neofaşist dalgayı yaratan, toplumsal haklarda da 2000’li senelerda bilhassa Emekçi Partisi’nce getirilen hakları gerileten ordudur. Beş temel bileşeni vardır bu ordunun. Birincisi, askeri çalışanın askeri aygıta aidiyet hissinin, ulusal hisler da dahil olmak üzere başka tüm hislerin önüne geçtiği bir durum olan Korporatizm’dir. Askerler kendilerini sivillerden üstün görürken, askeri aygıt da kendisini ulusun gerçek özü olarak görür; kaderi(!) ‘ulusu kurtarma misyonudur’. İkincisi, özel ticari çıkarlar sözkonusu olduğunda zayıflayan, lakin askeri/polisiye alanlar sözkonusu olduğunda güçlenen bir devlet aygıtı vizyonudur.
Bireyciliğe inanç, yalnızca kuvvetli olanın başarılı olması gerektiği fikrini de içeren Muhafazakar Hıristiyan pahalar üçüncü bileşeni oluşturur. Ordu, bu yüzden ırkçılıkla, cinsiyetçilikle, homofobiyle gayret üzere kimlik temelli gayretleri bölücü olarak kıymetlendirir. Dördüncü bileşen de demokrasiyi seçkinlerin işi olarak goren muhafazakar liberalizmdir. Kitlelerin yalnızca oy vermekten sorumlu olduğunu savunan bir anlayıştır bu. Beşinci bileşeni ise olağan olarak antikomünizm. Brezilya ordusunun tarihi düşmanı komünizmdir zira.
Bu temel beş bileşenle Brezilya toplumunu yönetmesi gerektiğine inanan ordu ebediyen siyasetin ortasındadır bu niçinle. İşte bu ordu kamu işletmelerini özelleştirdi, ülkeyi ABD’ye boyun eğdirdi, pandemiyi siyasi olarak kullandı, kamu dairelerini işgal etti, üst rütbelilere tanınan ayrıcalıkları güzelce arttırdı, devletteki hegemonya araçlarını bir daha düzenledi, bu araçları gericilikle uyumlu hale getirdi.
Luiz Inácio Lula da Silva’nın Emekçi Partisi hükümeti devrinde (2003-2011) sivil-asker bağlarında nazaranceli bir istikrar devri yaşandığını belirteyim. Hem bunun sebebini tıpkı vakitte Brezilya ordusunu anlatmaya yarın devam edelim.
Brezilya’nın solcu Devlet Lideri Luiz Inácio Lula da Silva olayı “neofaşist bir girişim” olarak kıymetlendirmekte haklı. Zira orduyu iktidara getirecek bir mazeret yaratmak isteyen faşistlerin de neredeyse tümü Bolsonaro destekçisi.
Ordu darbe yapar mı?
Gerçekten Brezilya ordusu kargaşayı mazeret edip idareye el koyar mı? Öncelikle ordunun darbe yaparak iktidara gelmesi için “uluslararası ortam” pek uygun değil. Ayrıyeten darbeye gereksinimi da yok. Zira ordu 1964-85 yılları içindeki cunta idaresinden demokrasiye (!) geçilirken kendisini çok sağlama aldı. Devletin neredeyse tüm kurumlarında askerler var.
Ayrıca üçüncü defa Lider seçilen Lula, birinci iki periyodundaki kadar “tehdit” değil ordu ile sermaye için. Zira Lula, ülke sermayesiyle anlaşmış, değerli bir sağ partiyle işbirliği yaparak iktidara gelmiş biri. Brezilya’nın iktisat politiği de militarizme dayanıyor. Kıymetli toplumsal zenginlikler orduya aktarılıyor, tüm bunların üzerine de kamusal yaşama “askeri bir ahlak” dayatılmış durumda. Yani ordu açık bir cunta ile ülkeyi yönetmeyi kalkarsa gereksiz bir iş yapmış olur.
Siyasetin daima arasında
Ordu ülke demokrasiye geçtikten daha sonra bile siyasete karışmayı sürdürdü. Ordu saflarından çıkmış olmaktan gurur duyan eski yüzbaşı Bolsonaro’nun, iktidara gelmesinde silahlı kuvvetlerin belirleyici olduğu sır değil. Her vakit sol zıddı olan ordu, Silva’nın 2019’da, ondan sonrasında mahpusa atılmasına yol açan suçlamalara karşı yaptığı aklanma başvurusunu mahkemeyi tehdit ederek sürece koydurmamıştı. Bolsonaro, yolundan Silva çekildikten daha sonra lider olduğunda yaptığı birinci konuşmada “ulusun yazgısını etkilediği” için Brezilya Genelkurmay Lideri General Eduardo Villas Bôas’a teşekkür etmişti.
Beş temel bileşen
Brezilya ordusu, Amerika kıtasında ABD’den daha sonraki en büyük ikinci ordu. Latin Amerika ile Güney Yarımküre’deki ülkeler içinde en çok askeri çalışana sahip olan Brezilya’da 334 bin 500 faal kuvvet var. İşte bu ordu mevcut neofaşist dalgayı yaratan, toplumsal haklarda da 2000’li senelerda bilhassa Emekçi Partisi’nce getirilen hakları gerileten ordudur. Beş temel bileşeni vardır bu ordunun. Birincisi, askeri çalışanın askeri aygıta aidiyet hissinin, ulusal hisler da dahil olmak üzere başka tüm hislerin önüne geçtiği bir durum olan Korporatizm’dir. Askerler kendilerini sivillerden üstün görürken, askeri aygıt da kendisini ulusun gerçek özü olarak görür; kaderi(!) ‘ulusu kurtarma misyonudur’. İkincisi, özel ticari çıkarlar sözkonusu olduğunda zayıflayan, lakin askeri/polisiye alanlar sözkonusu olduğunda güçlenen bir devlet aygıtı vizyonudur.
Bireyciliğe inanç, yalnızca kuvvetli olanın başarılı olması gerektiği fikrini de içeren Muhafazakar Hıristiyan pahalar üçüncü bileşeni oluşturur. Ordu, bu yüzden ırkçılıkla, cinsiyetçilikle, homofobiyle gayret üzere kimlik temelli gayretleri bölücü olarak kıymetlendirir. Dördüncü bileşen de demokrasiyi seçkinlerin işi olarak goren muhafazakar liberalizmdir. Kitlelerin yalnızca oy vermekten sorumlu olduğunu savunan bir anlayıştır bu. Beşinci bileşeni ise olağan olarak antikomünizm. Brezilya ordusunun tarihi düşmanı komünizmdir zira.
Bu temel beş bileşenle Brezilya toplumunu yönetmesi gerektiğine inanan ordu ebediyen siyasetin ortasındadır bu niçinle. İşte bu ordu kamu işletmelerini özelleştirdi, ülkeyi ABD’ye boyun eğdirdi, pandemiyi siyasi olarak kullandı, kamu dairelerini işgal etti, üst rütbelilere tanınan ayrıcalıkları güzelce arttırdı, devletteki hegemonya araçlarını bir daha düzenledi, bu araçları gericilikle uyumlu hale getirdi.
Luiz Inácio Lula da Silva’nın Emekçi Partisi hükümeti devrinde (2003-2011) sivil-asker bağlarında nazaranceli bir istikrar devri yaşandığını belirteyim. Hem bunun sebebini tıpkı vakitte Brezilya ordusunu anlatmaya yarın devam edelim.