Sorun ABD’nin dayattığı sistemde
Az değil, tam on aydır siyasi manada bir kaos ortasında olan Irak’ta nihayet öfke patlamaya dönüştü. Ülkenin en kıymetli dini/siyasi kümelerinden Sadr Hareketi’nin önderi Mukteda el Sadr’ın siyaseti büsbütün bırakacağını açıklaması taraftarlarının parlamentonun feshedilmesi talebiyle sokaklara – bir defa daha – dökülmesine yol açtı. Bilanço ağır, şu ana kadar 20 kişinin hayatını yitirdiği, 300’den çok yaralının olduğu bildiriliyor.
Ülke aslında ABD işgali daha sonrası oluşturulan bir anayasa ile siyasi sistem niçiniyle daima kaos ortasında kalmaya mahkum üzere. Anayasası da siyasi sitemi de mevcut ayrılıkları körükleyen bir içeriğe sahip. Sorun bu niçinle fazlaca fakat hayli daha derinlerde.
Sadr’ın emeli ne?
Sadr, protesto hareketlerinin hedefinin yolsuzluklar ile dışa bağımlılığı ortadan kaldırmaya yönelik olduğunu deklare etti bir kaç kere. Hareketleri “Reformcu Bahar Devrimi” olarak isimlendiren Sadr’ın üç temel isteği var; parlamentonun feshedilmesi, erken seçim yapılması, bir ulusal çoğunluk hükümeti kurulması. Bu temel unsurlar etrafında Irak halkının tüm bileşenlerini kendisine katılmaya çağırıyor başından beri.
Bu davet karşılıksız kalmış sayılmaz. Zira Iraklıların birden fazla, nitekim bıktıkları, kurulduğu 2003 yılından bu yana daha fazla kriz, kaos, yolsuzluk üreten siyasi sistemde esaslı bir değişiklik yapacağına inanıyorlar Sadr’ın. Yaygın işsizlik, eğitim, sıhhat üzere kamu hizmetlerindeki yetersizlik Sadr’ın davetine iştiraki hızlandırıyor her geçen gün. Mevcut siyasi sistemin “klinik olarak ölü” doğduğunu, esaslı bir değişikliğin vaktinin geldiğini düşünüyor büyük çoğunluk.
Öncelikle Sadr liderliğindeki Sadr Hareketi’nin Irak siyasetinde son derece bariz rol oynaması ülkenin en fakir kısımlarından gelen, tarihi olarak siyasi sistemden dışlanmış bölümleri milliyetçilik ile ıslahat kavramlarıyla kendisine bağlamasından kaynaklanıyor. Bir dini hareket bulunmasına karşın Şii Sadr Hareketi’nin milliyetçilik vurgusu yapması epeyce rastlanır bir durum değil. Milliyetçiliği Irak’ın bütünlüğü için koşul bakılırsan Sadr Hareketi, öteki Şii kümelerle bile aksi düşmekten çekinmiyor. Ülkeye yalnızca ABD müdahalesine değil beraberinde İran’ın karışmasına da karşı çıkıyor. Fakat bunu yaparken Şiiler ortası çekişmeleri büyük çatışmalara döndürmekten ısrarla kaçınıyor, bu hususta dikkatli davranıyor.
Hatta “siyasetten çekildiğini açıklaması” -daha evvel de bu biçimde bir karar almıştı – ülkenin gitgide berbatlaşan şartlarında halkın tercihine, iradesine başvurduğu manasına geliyor. Bunu rakiplerine karşı bir halk baskısına döndürme maksadıyla yapıyor. Haksız da sayılmaz, zira rakipleri, ülkedeki istikrarları yanıstmayan bir “çoğunluk hükümeti” kurarak Sadr’ın projesini akamete uğratmışlardı. Bu niçinle Sadr Haziran ayı ortasında meclisteki Sadr bloğunun 73 milletvekiline istifalarını sunmaları için talimat vermişti. daha sonrasında yalnızca Şiilerin değil, Irak’ın bütünlüğünü sağlayacağına inananların da olduğu her kesitten bireyin iştirakiyle Temmuz’da Bağdat’da iki defa parlamento binasına el koydu 72 saat boyunca Sadr taraftarları.
Sadr’ın son savaşı
Irak’ın bütünlüğü için çabalayan, mezhep kavgalarının yaşanmaması için dikkatli davranan, ıslahat ile milliyetçiliği öne sürerek “ulusal birlik” sağlamaya çalışan Mukteda el Sadr’ın “son savaşı” bu aslında. Yenilirse, rakiplerinin kanlı intikam aksiyonlarının gayesi olması kesin. Sadr da bunu bildiği için kesinlikle zafere ulaşmak zorunda.
Tabii ki Sadr Hareketi kolay alt edilecek bir güç değil. Her şeydilk evvel Irak’taki tüm silahlı yapılardan daha kuvvetli olduğu belirtilen Saraya al-Salam ünitesi Sadr Hareketi’ne bağlı. Ayırca Şiiler haricindeki kısımları de kendisine çektiği için en geniş halk tabanına sahip. Sadr hiçbir Irak başkanının sahip olmadığı sembolizme, sosyal/dini bir pozisyona sahip. Irak dışına da taşan bir tesiri var.
Irak’taki yürütme düzenekleri Ekim 2021’deki seçimlerden bu yana fonksiyonsuz. Ülke süreksiz sayılabilecek ünitelerce yönetiliyor. Yalnızca yargı çalışır durumda. Sadr sahip olduğu halk dayanağıyla, silahlı gücüyle tüm siyasi süreci bilakis çevirebilir, acil bir süreksiz hükümet kurabilir, kendi görüşleri doğrultusunda. Irak’ta değişim için koşullar son derece uygun aslında. Lakin Sadr, yalnızca kendisi üzere düşünenlerle yola çıkmak, hükümet oluşturmak niyetinde değil. Bunu tekraren deklare etti. Sık sık Irak halkına protestolara katılma, ihtilalinin bir kesimi olma davetleri yapıyor.
Sadr, ülkenin içişlerine karışmasını istediği İran’la olağan olarak düşman değil. Yeterli ilgilere sahip İran’la. Hatta Temmuz 2003’te Sadr hareketinin Mehdi Ordusu’nun kurulması için İran askeri dayanak vermişti. İran, büyük bir Şii içi çatışmaya yol açmadıkça, Sadr ayaklanmasının devam etmesine yahut amaçlarına ulaşma gayretine karşı çıkmayacak elbette. İran, ülkedeki çıkarlarını korumak için Sadr’a güvenmek, Sadr’ın İran-Irak bağlarının geleceğine ait vizyonunu kabul etmek zorunda kalabilir. Sadr da aslına bakarsan İran’ı kışkırtarak kendisini amaç almaya zorlamaktan kaçınarak Şii içi büyük bir çatışmadan mümkün olduğunca uzaklaşmaya çalışıyor.
Irak’ı bekleyen ne?
Irak yargısı Sadr’ın parlamentoyu feshetme talebini reddederse, bu, Sadr’ın muhaliflerine halk baskısını arttıracak. Fakat Sadr’ın talepleri doğrultusunda meclisi feshetme sonucu çıkarsa bu yargıyı Sadr ayaklanmasının bir kesimi haline getirecek. Değişim terslerinin maksadı olan bir yargı durumuna düşecek şüphesiz.
Ancak asıl sorun Irak’a ABD ile müttefiklerince dayatılan anayasa ile siyasi sistemden kaynaklanıyor. Bu siyasi sistem mezhep kavgalarını, etnik parçalamayı sav edildiğini aksine arttıracak bir içeriğe sahip. Bu anayasada, bu siyasi sistemden kurtulamaması halinde, Kürt bölgeleri merkezden kopan Irak, Şii ile Sünniler içinde ikiye bölünebilir.
Bu niçinle Sadr hakikaten son talih.
Umarım bu bahtı güzel kulanır Irak halkı.
Az değil, tam on aydır siyasi manada bir kaos ortasında olan Irak’ta nihayet öfke patlamaya dönüştü. Ülkenin en kıymetli dini/siyasi kümelerinden Sadr Hareketi’nin önderi Mukteda el Sadr’ın siyaseti büsbütün bırakacağını açıklaması taraftarlarının parlamentonun feshedilmesi talebiyle sokaklara – bir defa daha – dökülmesine yol açtı. Bilanço ağır, şu ana kadar 20 kişinin hayatını yitirdiği, 300’den çok yaralının olduğu bildiriliyor.
Ülke aslında ABD işgali daha sonrası oluşturulan bir anayasa ile siyasi sistem niçiniyle daima kaos ortasında kalmaya mahkum üzere. Anayasası da siyasi sitemi de mevcut ayrılıkları körükleyen bir içeriğe sahip. Sorun bu niçinle fazlaca fakat hayli daha derinlerde.
Sadr’ın emeli ne?
Sadr, protesto hareketlerinin hedefinin yolsuzluklar ile dışa bağımlılığı ortadan kaldırmaya yönelik olduğunu deklare etti bir kaç kere. Hareketleri “Reformcu Bahar Devrimi” olarak isimlendiren Sadr’ın üç temel isteği var; parlamentonun feshedilmesi, erken seçim yapılması, bir ulusal çoğunluk hükümeti kurulması. Bu temel unsurlar etrafında Irak halkının tüm bileşenlerini kendisine katılmaya çağırıyor başından beri.
Bu davet karşılıksız kalmış sayılmaz. Zira Iraklıların birden fazla, nitekim bıktıkları, kurulduğu 2003 yılından bu yana daha fazla kriz, kaos, yolsuzluk üreten siyasi sistemde esaslı bir değişiklik yapacağına inanıyorlar Sadr’ın. Yaygın işsizlik, eğitim, sıhhat üzere kamu hizmetlerindeki yetersizlik Sadr’ın davetine iştiraki hızlandırıyor her geçen gün. Mevcut siyasi sistemin “klinik olarak ölü” doğduğunu, esaslı bir değişikliğin vaktinin geldiğini düşünüyor büyük çoğunluk.
Öncelikle Sadr liderliğindeki Sadr Hareketi’nin Irak siyasetinde son derece bariz rol oynaması ülkenin en fakir kısımlarından gelen, tarihi olarak siyasi sistemden dışlanmış bölümleri milliyetçilik ile ıslahat kavramlarıyla kendisine bağlamasından kaynaklanıyor. Bir dini hareket bulunmasına karşın Şii Sadr Hareketi’nin milliyetçilik vurgusu yapması epeyce rastlanır bir durum değil. Milliyetçiliği Irak’ın bütünlüğü için koşul bakılırsan Sadr Hareketi, öteki Şii kümelerle bile aksi düşmekten çekinmiyor. Ülkeye yalnızca ABD müdahalesine değil beraberinde İran’ın karışmasına da karşı çıkıyor. Fakat bunu yaparken Şiiler ortası çekişmeleri büyük çatışmalara döndürmekten ısrarla kaçınıyor, bu hususta dikkatli davranıyor.
Hatta “siyasetten çekildiğini açıklaması” -daha evvel de bu biçimde bir karar almıştı – ülkenin gitgide berbatlaşan şartlarında halkın tercihine, iradesine başvurduğu manasına geliyor. Bunu rakiplerine karşı bir halk baskısına döndürme maksadıyla yapıyor. Haksız da sayılmaz, zira rakipleri, ülkedeki istikrarları yanıstmayan bir “çoğunluk hükümeti” kurarak Sadr’ın projesini akamete uğratmışlardı. Bu niçinle Sadr Haziran ayı ortasında meclisteki Sadr bloğunun 73 milletvekiline istifalarını sunmaları için talimat vermişti. daha sonrasında yalnızca Şiilerin değil, Irak’ın bütünlüğünü sağlayacağına inananların da olduğu her kesitten bireyin iştirakiyle Temmuz’da Bağdat’da iki defa parlamento binasına el koydu 72 saat boyunca Sadr taraftarları.
Sadr’ın son savaşı
Irak’ın bütünlüğü için çabalayan, mezhep kavgalarının yaşanmaması için dikkatli davranan, ıslahat ile milliyetçiliği öne sürerek “ulusal birlik” sağlamaya çalışan Mukteda el Sadr’ın “son savaşı” bu aslında. Yenilirse, rakiplerinin kanlı intikam aksiyonlarının gayesi olması kesin. Sadr da bunu bildiği için kesinlikle zafere ulaşmak zorunda.
Tabii ki Sadr Hareketi kolay alt edilecek bir güç değil. Her şeydilk evvel Irak’taki tüm silahlı yapılardan daha kuvvetli olduğu belirtilen Saraya al-Salam ünitesi Sadr Hareketi’ne bağlı. Ayırca Şiiler haricindeki kısımları de kendisine çektiği için en geniş halk tabanına sahip. Sadr hiçbir Irak başkanının sahip olmadığı sembolizme, sosyal/dini bir pozisyona sahip. Irak dışına da taşan bir tesiri var.
Irak’taki yürütme düzenekleri Ekim 2021’deki seçimlerden bu yana fonksiyonsuz. Ülke süreksiz sayılabilecek ünitelerce yönetiliyor. Yalnızca yargı çalışır durumda. Sadr sahip olduğu halk dayanağıyla, silahlı gücüyle tüm siyasi süreci bilakis çevirebilir, acil bir süreksiz hükümet kurabilir, kendi görüşleri doğrultusunda. Irak’ta değişim için koşullar son derece uygun aslında. Lakin Sadr, yalnızca kendisi üzere düşünenlerle yola çıkmak, hükümet oluşturmak niyetinde değil. Bunu tekraren deklare etti. Sık sık Irak halkına protestolara katılma, ihtilalinin bir kesimi olma davetleri yapıyor.
Sadr, ülkenin içişlerine karışmasını istediği İran’la olağan olarak düşman değil. Yeterli ilgilere sahip İran’la. Hatta Temmuz 2003’te Sadr hareketinin Mehdi Ordusu’nun kurulması için İran askeri dayanak vermişti. İran, büyük bir Şii içi çatışmaya yol açmadıkça, Sadr ayaklanmasının devam etmesine yahut amaçlarına ulaşma gayretine karşı çıkmayacak elbette. İran, ülkedeki çıkarlarını korumak için Sadr’a güvenmek, Sadr’ın İran-Irak bağlarının geleceğine ait vizyonunu kabul etmek zorunda kalabilir. Sadr da aslına bakarsan İran’ı kışkırtarak kendisini amaç almaya zorlamaktan kaçınarak Şii içi büyük bir çatışmadan mümkün olduğunca uzaklaşmaya çalışıyor.
Irak’ı bekleyen ne?
Irak yargısı Sadr’ın parlamentoyu feshetme talebini reddederse, bu, Sadr’ın muhaliflerine halk baskısını arttıracak. Fakat Sadr’ın talepleri doğrultusunda meclisi feshetme sonucu çıkarsa bu yargıyı Sadr ayaklanmasının bir kesimi haline getirecek. Değişim terslerinin maksadı olan bir yargı durumuna düşecek şüphesiz.
Ancak asıl sorun Irak’a ABD ile müttefiklerince dayatılan anayasa ile siyasi sistemden kaynaklanıyor. Bu siyasi sistem mezhep kavgalarını, etnik parçalamayı sav edildiğini aksine arttıracak bir içeriğe sahip. Bu anayasada, bu siyasi sistemden kurtulamaması halinde, Kürt bölgeleri merkezden kopan Irak, Şii ile Sünniler içinde ikiye bölünebilir.
Bu niçinle Sadr hakikaten son talih.
Umarım bu bahtı güzel kulanır Irak halkı.