“Avrupa’nın göbeğinde olmaz“ diyenler umarım haklı çıkarlar ancak durum pek o denli görünmüyor. Avrupa’yı savaşlardan arınmış bir bölge olarak görme ısrarı insanı yanıltabilir. Kolay değil, kabul, lakin 1990’lı senelerda son derece acımasız bir savaşın yaşandığı bölgede yaralar hala hayli taze. Ufak bir kıvılcım bölgeyi ateşe atar.
Kosova’ya ait uyuşmazlığın yüzsenelera dayanan bir geçmişi var. Sırbistan bu bölgeyi tıpkı zamandavletinin birebir vakitte dininin neredeyse “kalbi“ olarak görüyor. Kosova’da Ortaçağ’dan kalma fazlaca sayıda Sırp Ortodoks Hıristiyan manastırı bulunuyor. Öte yandan Kosova’nın çoğunluğu Müslüman olan etnik Arnavutları da Kosova’yı kendi ülkeleri olarak görüyor. Bu niçinle Sırbistan’ı yurtlarını işgal etmekle suçluyor. İşte bu uyuşmazlık “Avrupa’nın göbeğinde“ kanlı bir savaşa yol açmıştı. Etnik Arnavutlar 1998 yılında ülkeyi Sırp idaresinden kurtarmak için bir isyan başlatmış, Sırbistan’ın karşı çıkması, 1999’da NATO müdahalesine yol açmıştı.
Belge/kayıt bahane
bir müddetdir yaşanan son gerginlik ise Kosova’nın kuzeyindeki lokal Sırpların, Sırbistan tarafınca verilen araç plakaları ile kimlik kartlarının Kosova kayıtlarıyla/belgeleriyle değiştirilmesi buyruğunu protesto etmek için yolları kapatmasıyla başlamıştı. Buna Kosova hükümetinin karşılığı Sırpların yaşadığı bölgeye özel polis güçleri konuşlandırmak olmuştu.
Mesele Sırbistan’ın, Kosova’nın 2008’de tek taraflı bağımsızlığını tanımamasıyla da ilgili olağan olarak. Kosova’yı tanımayan yalnızca Sırbistan değil, Rusya’nın yanısıra AB üyesi İspanya, Yunanistan, Kıbrıs, Romanya ile Slovakya da tanımıyor. Bu niçinle Kosova vatandaşları Sırbistan’da ikamet ederken özel süreksiz dokümanlara gereksinim duyuyor. Kosova da birebirini Sırp vatandaşlarından talep ediyor.
Bir kaç kere gerildi iki ülke. Sonuncusu evvelki gün yaşandı. Sürüp giden Rusya-Ukrayna savaşının Balkanlara sıçraması değil bu natürel ki. Bu “yerel bir kriz”. Lakin savaşa dönerse mahallî sonları aşabilir. Zira yapay da olsa epey aktörlü bir kriz bu yaşanan. Bakın, Ukrayna’da “şahin” kimi siyasetçiler Sırbistan’ın Kosova’yı işgali halinde oraya Ukrayna askerleri yollamaktan kelam ettiler sık sık.
Kosova’da hayli büyük bir Amerikan askeri üssü var. ötürüsıyla Sırbistan’ın Kosova’yı işgali pek kolay değil. Ayrıyeten Sırbistan hariç bölgedeki tüm ülkeler ya NATO üyesi ya da NATO birliklerine konut sahipliği yapıyor. Hem NATO tıpkı vakitte AB tarafınca büsbütün çevrili, ekonomik olarak büyük ölçüde Avrupa Birliği’ne bağlı olan Sırbistan, ABD’nin liderliğindeki ittifak ile karşı karşıya gelme riskini almayacak.
Rusya’nın ilgisi var mı?
Bölgede olanı biteni Rusya’ya bağlayanlar da var elbette. Bunu onlara düşündürten, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in Ukrayna’ya savaş açmadan evvel de daha sonra da birkaç kere bölgede yaşananlardan ötürü NATO’yu suçlaması. Putin, NATO’nun 1999’da Sırbistan’ı bombalaması ile Batı’nın Kosova’yı bir ülke olarak kabul etmesinin milletlerarası tüzel sistemi bozan yasadışı bir emsal oluşturduğunu söylemişti. Kimi çevreler Putin’in bu kelamları Ukrayna’ya saldırısını legalleştirmek emeliyle dediğini belirtiyor.
Öyle de olsa Putin’in eleştirisi yanlış değil. Bugün “Kosova Krizi” diye bir şey var ise, Sırbistan’ı parçalayarak kendilerine müttefik bir ülke yaratan ABD/Batı sorumlu bundan. Fakat bağımsızlık ilanından daha sonra Kosova’nın tanınmaması da krizi artıyor. Yani, Kosova’nın tek taraflı bağımsızlık ilan etmesi de yanlış, ilandan daha sonra başta Rusya olmak üzere kimi ülkelerce tanınmaması da.
Milliyetçi başkanlar sorunu
İki ülkenin de en büyük talihsizliği ikisinin de ultramilliyetçi başkanlara sahip olması. Kosova Başbakanı Albin Kurti sık sık tansiyon yaratan biri. Bunu memleketler arası çevreler söylüyor. Birçok Kurti’yi destekleyen çevreler bunlar. Örneğin, kendisindilk evvelki Kosova başkanlarının sorunu çözmek için önerdikleri Sırbistan ile Kosova içinde bir toprak takası fikrini reddetti.
Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic de rastgele bir tahlilin kalıcı olması için uzlaşma içermesi gerektiğinde ısrar ediyor. Sırbistan’ın Kosova üstündeki denetimini kaybettiğini kabul ediyor fakat Sırbistan bir şeyler kazanmadan asla uzlaşmayacağını söylüyor.
Son aylarda yaşanan kim bilir kaçıncı tansiyon oldu bu. Daha da olacak bu gidişle. Sırbistan ABD ile dostlarını karşısına almaz, bölgeyi ateşe atarak tarihi sorumluluk altına girmez diye düşünüp savaş çıkmaz diyesim geliyor lakin hiç mi hiç aşikâr olmaz. Kurti’nin şımarıklığıyla Vucic’in kalın kafalılığı bölgeyi savaşa sokar.
Çılgınlık çağındayız malum.
Kosova’ya ait uyuşmazlığın yüzsenelera dayanan bir geçmişi var. Sırbistan bu bölgeyi tıpkı zamandavletinin birebir vakitte dininin neredeyse “kalbi“ olarak görüyor. Kosova’da Ortaçağ’dan kalma fazlaca sayıda Sırp Ortodoks Hıristiyan manastırı bulunuyor. Öte yandan Kosova’nın çoğunluğu Müslüman olan etnik Arnavutları da Kosova’yı kendi ülkeleri olarak görüyor. Bu niçinle Sırbistan’ı yurtlarını işgal etmekle suçluyor. İşte bu uyuşmazlık “Avrupa’nın göbeğinde“ kanlı bir savaşa yol açmıştı. Etnik Arnavutlar 1998 yılında ülkeyi Sırp idaresinden kurtarmak için bir isyan başlatmış, Sırbistan’ın karşı çıkması, 1999’da NATO müdahalesine yol açmıştı.
Belge/kayıt bahane
bir müddetdir yaşanan son gerginlik ise Kosova’nın kuzeyindeki lokal Sırpların, Sırbistan tarafınca verilen araç plakaları ile kimlik kartlarının Kosova kayıtlarıyla/belgeleriyle değiştirilmesi buyruğunu protesto etmek için yolları kapatmasıyla başlamıştı. Buna Kosova hükümetinin karşılığı Sırpların yaşadığı bölgeye özel polis güçleri konuşlandırmak olmuştu.
Mesele Sırbistan’ın, Kosova’nın 2008’de tek taraflı bağımsızlığını tanımamasıyla da ilgili olağan olarak. Kosova’yı tanımayan yalnızca Sırbistan değil, Rusya’nın yanısıra AB üyesi İspanya, Yunanistan, Kıbrıs, Romanya ile Slovakya da tanımıyor. Bu niçinle Kosova vatandaşları Sırbistan’da ikamet ederken özel süreksiz dokümanlara gereksinim duyuyor. Kosova da birebirini Sırp vatandaşlarından talep ediyor.
Bir kaç kere gerildi iki ülke. Sonuncusu evvelki gün yaşandı. Sürüp giden Rusya-Ukrayna savaşının Balkanlara sıçraması değil bu natürel ki. Bu “yerel bir kriz”. Lakin savaşa dönerse mahallî sonları aşabilir. Zira yapay da olsa epey aktörlü bir kriz bu yaşanan. Bakın, Ukrayna’da “şahin” kimi siyasetçiler Sırbistan’ın Kosova’yı işgali halinde oraya Ukrayna askerleri yollamaktan kelam ettiler sık sık.
Kosova’da hayli büyük bir Amerikan askeri üssü var. ötürüsıyla Sırbistan’ın Kosova’yı işgali pek kolay değil. Ayrıyeten Sırbistan hariç bölgedeki tüm ülkeler ya NATO üyesi ya da NATO birliklerine konut sahipliği yapıyor. Hem NATO tıpkı vakitte AB tarafınca büsbütün çevrili, ekonomik olarak büyük ölçüde Avrupa Birliği’ne bağlı olan Sırbistan, ABD’nin liderliğindeki ittifak ile karşı karşıya gelme riskini almayacak.
Rusya’nın ilgisi var mı?
Bölgede olanı biteni Rusya’ya bağlayanlar da var elbette. Bunu onlara düşündürten, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in Ukrayna’ya savaş açmadan evvel de daha sonra da birkaç kere bölgede yaşananlardan ötürü NATO’yu suçlaması. Putin, NATO’nun 1999’da Sırbistan’ı bombalaması ile Batı’nın Kosova’yı bir ülke olarak kabul etmesinin milletlerarası tüzel sistemi bozan yasadışı bir emsal oluşturduğunu söylemişti. Kimi çevreler Putin’in bu kelamları Ukrayna’ya saldırısını legalleştirmek emeliyle dediğini belirtiyor.
Öyle de olsa Putin’in eleştirisi yanlış değil. Bugün “Kosova Krizi” diye bir şey var ise, Sırbistan’ı parçalayarak kendilerine müttefik bir ülke yaratan ABD/Batı sorumlu bundan. Fakat bağımsızlık ilanından daha sonra Kosova’nın tanınmaması da krizi artıyor. Yani, Kosova’nın tek taraflı bağımsızlık ilan etmesi de yanlış, ilandan daha sonra başta Rusya olmak üzere kimi ülkelerce tanınmaması da.
Milliyetçi başkanlar sorunu
İki ülkenin de en büyük talihsizliği ikisinin de ultramilliyetçi başkanlara sahip olması. Kosova Başbakanı Albin Kurti sık sık tansiyon yaratan biri. Bunu memleketler arası çevreler söylüyor. Birçok Kurti’yi destekleyen çevreler bunlar. Örneğin, kendisindilk evvelki Kosova başkanlarının sorunu çözmek için önerdikleri Sırbistan ile Kosova içinde bir toprak takası fikrini reddetti.
Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic de rastgele bir tahlilin kalıcı olması için uzlaşma içermesi gerektiğinde ısrar ediyor. Sırbistan’ın Kosova üstündeki denetimini kaybettiğini kabul ediyor fakat Sırbistan bir şeyler kazanmadan asla uzlaşmayacağını söylüyor.
Son aylarda yaşanan kim bilir kaçıncı tansiyon oldu bu. Daha da olacak bu gidişle. Sırbistan ABD ile dostlarını karşısına almaz, bölgeyi ateşe atarak tarihi sorumluluk altına girmez diye düşünüp savaş çıkmaz diyesim geliyor lakin hiç mi hiç aşikâr olmaz. Kurti’nin şımarıklığıyla Vucic’in kalın kafalılığı bölgeyi savaşa sokar.
Çılgınlık çağındayız malum.