Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Katar’ın başşehri Doha’da düzenlenen Dünya Kupası açılış merasiminde yıllardır “katil” dediği Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es Sisi ile verdiği fotoğrafla dünya gündemine oturdu. Erdoğan’ın bir orta Cemal Kaşıkçı cinayetiyle suçladığı Suudi Arabistan, 15 Temmuz darbe teşebbüsünün “finansörü” olduğunu belirttiği Birleşik Arap Emirlikleri ve İsrail’in akabinde Mısır’a yönelik olağanlaşma sürecinde yaktığı yeşil ışık, Suriye ile neler yaşanabileceği tartışmalarını da ülke gündeminde birinci sıralara taşıdı.
Erdoğan’ın Suriye Devlet Lideri Beşar Esad ile görüşmeye yönelik Şanghay İşbirliği Örgütü Doruğu öncesi ve Sisi görüşmesi daha sonrası verdiği sinyalleri, Suriyeli gazeteci Sarkis Kasarciyan ve Moskova Üniversitesi’nden Doç. Dr. İkbal Dürre ile konuştuk.
Kasarciyan ve Dürre, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Suriyeli mevkidaşı Esad ile yapacağı mümkün görüşme, Şam’ın Sisi fotoğrafına reaksiyonu ve Rusya’nın Suriye üstündeki “Ankara ile olağanlaşma baskılarına” yönelik sorularımızı yanıtladı.
‘Sürpriz tesiri yaratmadı’
Erdoğan ve Sisi’nin verdiği karenin Şam kulislerine nasıl yansıdığını sorduğumuz Suriyeli gazeteci Kasarciyan fotoğrafın, “sürpriz tesiri yaratmadığını” hatta “gecikmiş bir adım” olarak nitelendirildiğini söz ederek, “Erdoğan’ın Sisi ile görüşmesi Şam’da sürpriz olarak nitelendirilmedi. Tersine hayli gecikmiş bir adım olarak görüldü. BAE, Suudi Arabistan ve İsrail’e yönelik olağanlaşma adımları daha sonrasında bunun daha fazlaca bir protokol olduğu yorumları da var. Öte yandan Şam’da, Mısır’ın Türkiye’den beklediklerini alamadığını bunun için de olağanlaşma vaktinin çabucak hemen gelmediği de konuşuluyor. Suriye hükümeti tarafında ise alışılmış ki bir reaksiyon ya da görüş yok. Olağanda Suriye hükümeti ya da siyaseti bu mevzuyu hiç değilse ‘bizi ilgilendirmiyor’ olarak ele alırdı lakin genel durumda sessizlik hakim” dedi.
‘Suriye olumlu bakmıyor’
Türkiye’nin olağanlaşma konusunda gönderdiği sinyallere rağmen Suriye’nin çabucak hemen olumlu bakmadığı yorumunu yapan Kasarciyan, “Türkiye, Suriye’ye yönelik olağanlaşma adımı atmaya hazır lakin Suriye bu bahse olumlu bakmıyor. Suriye’nin olağanlaşma için ortaya koyduğu birtakım koşullar var ve Türkiye ise bu koşulları yerine getirmeye hazır değil” diye konuştu.
Suriye’nin kurallarının sağlanmadığı takdirde, olağanlaşma adımı atmayacağını söz eden Kasarciyan bu sebeple Türkiye’de Şam ile olağanlaşma sürecinin seçimlerden daha sonraya kalacağına dair Şam’da seslerin yükselmeye başladığını da belirtti.
Suriye’nin masasında 4 şart
Kasarciyan, “Esad o kartı Erdoğan’a durduk yere vermeyecektir” diyerek olağanlaşma için Suriye’nin gündeminde olan kaideleri şu biçimde sıraladı: “Suriye olağanlaşma için 4 kural koyuyor masaya bunlar da; Türkiye’nin Suriye’den çekilmesi, silahlı kümelere dayanağının durdurulması, su konusunu siyasi baskı kartı olarak kullanmaması ve ikili münasebetlerin karşılıklı hürmet ve milletlerarası hukuk çerçevesinde sürdürülmesi. Bu koşullardan su konusu ertelenebilir, Türkiye’nin çekilmesi de tahminen biraz yol haritası konulmasına bağlı olabilir. Silahlı kümelere Türkiye’nin dayanağının durdurulmaması halinde ise bu olağanlaşmanın gerçekleşmeyeceğini görüyoruz. Türkiye de aslına bakarsan kural olarak ‘ılımlı muhalefet’ dediği silahlı kümelerle hükümetin bir ortaya gelerek siyasi bir müddetç yürütmelerini bir kural olarak koyuyor bu da Şam’ın mutlaka kabul etmeyeceği bir şey. Bu yüzden Esad, Erdoğan’la bir karede ya da bakanlar düzeyinde bir manzara verilmesini kabul etmeyecektir. O fırsatı vermeyecektir Erdoğan’a.”
‘Rusya istedi diye Esad bunu yapmaz’
Rusya’nın Ankara ile olağanlaşma konusunda Şam’a baskı yapması halinde neler yaşanabileceğini sorduğumuz Kasarciyan, “Esad’ın Rusya’nın kuklası” olduğu tarafındaki tahlillerin “oldukca yanlış” olduğu belirterek Suriye Devlet Lideri Beşar Esad’ın “Rusya istedi diye olağanlaşma yoluna gitmeyeceğini” kaydetti.
Kasarciyan şu biçimde konuştu: “Rusya aslına bakarsanız baskı yapıyor. Bu ortada Türkiye’de ‘Esad Rusya’nın ve İran’ın kuklası’ üzere tabirleri barındıran tahliller yer alıyor ve hiç katılmıyorum. Olağan ki Rusya baskı yapıyor ve bunu yapmaya da devam edecek. Rusya’nın en çok istediği şey bilhassa Ukrayna savaşı daha sonrasında Şam ve Ankara içinde bir uzlaşma. Zira Türkiye ile zıt düştüğü tek yer Suriye ve bu sorunu da çözmek istiyor. Lakin Rusya istedi diye Esad bunu yapmaz. Esad kendi siyasetini bundan daha sonra da yürütecektir.”
‘Rusya Erdoğan’ın da elini güçlendirecek’
Moskova Üniversitesi’nden Doç. Dr. İkbal Dürre ise Rusya’daki Şam-Ankara gündemini yorumlarken, “Rusya’nın Erdoğan’ın elini güçlendirmek istediğini” söz ederek şöyleki konuştu: “Moskova ve Şam içinde Esad-Erdoğan buluşması konusunda yaklaşım farkı var. Zira Rusya, Şam ve Ankara içinde bir olağanlaşma sürecini kayıtsız koşulsuz istiyor. Rusya kendi elini rahatlatacak ve Erdoğan’ın elini güçlendirecek. Moskova’nın olağanlaşmayı istemesinin sebebi bu lakin bu bahiste Esad ile tıpkı yerde durmuyorlar. Esad, seçim sürecinde Erdoğan’ın elini güçlendirecek bir araç olmak istemiyor. Bu sebeple de seçimlere kadar olağanlaşma konusunda bir niyeti yok.”
‘Esad, Rusya’yı kayıtsız koşulsuz dinlemez’
Türkiye’nin Suriye ve Kuzey Irak’a yönelik operasyonlarında ölen Suriye askerlerinin Moskova ve Şam içinde bir tansiyon yarattığını tabir eden Dürre, “Şam, operasyonlardan ve asker kaybetmesi karşısında Rusya’nın sessiz kalmasından rahatsız. Esad esasen Erdoğan ile görüşmek için fazlaca tez etmiyor. Ben bu görüşmenin kısa vadede Türkiye’nin istediği kaidelerde gerçekleşeceği konusunda, Esad’ın Moskova’yı kayıtsız koşulsuz dinleyeceğini düşünmüyorum. Suriye’de Rusya’nın tesiri azaldı. Suriye, ABD ve Rusya’nın askeri olarak yapan bir biçimde muhatap olabildikleri tek yer. Onun haricinde ilgiler genelde makus durumda, orada bu istikrarın Rusya açısından devamı kıymetli. Bu dengeyi kaybedecek bir adım da atmak istemiyor. ötürüsıyla Rusya Suriye’de kural dikte edebilecek bir pozisyonda değil” dedi.
Erdoğan’ın Suriye Devlet Lideri Beşar Esad ile görüşmeye yönelik Şanghay İşbirliği Örgütü Doruğu öncesi ve Sisi görüşmesi daha sonrası verdiği sinyalleri, Suriyeli gazeteci Sarkis Kasarciyan ve Moskova Üniversitesi’nden Doç. Dr. İkbal Dürre ile konuştuk.
Kasarciyan ve Dürre, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Suriyeli mevkidaşı Esad ile yapacağı mümkün görüşme, Şam’ın Sisi fotoğrafına reaksiyonu ve Rusya’nın Suriye üstündeki “Ankara ile olağanlaşma baskılarına” yönelik sorularımızı yanıtladı.
‘Sürpriz tesiri yaratmadı’
Erdoğan ve Sisi’nin verdiği karenin Şam kulislerine nasıl yansıdığını sorduğumuz Suriyeli gazeteci Kasarciyan fotoğrafın, “sürpriz tesiri yaratmadığını” hatta “gecikmiş bir adım” olarak nitelendirildiğini söz ederek, “Erdoğan’ın Sisi ile görüşmesi Şam’da sürpriz olarak nitelendirilmedi. Tersine hayli gecikmiş bir adım olarak görüldü. BAE, Suudi Arabistan ve İsrail’e yönelik olağanlaşma adımları daha sonrasında bunun daha fazlaca bir protokol olduğu yorumları da var. Öte yandan Şam’da, Mısır’ın Türkiye’den beklediklerini alamadığını bunun için de olağanlaşma vaktinin çabucak hemen gelmediği de konuşuluyor. Suriye hükümeti tarafında ise alışılmış ki bir reaksiyon ya da görüş yok. Olağanda Suriye hükümeti ya da siyaseti bu mevzuyu hiç değilse ‘bizi ilgilendirmiyor’ olarak ele alırdı lakin genel durumda sessizlik hakim” dedi.
‘Suriye olumlu bakmıyor’
Türkiye’nin olağanlaşma konusunda gönderdiği sinyallere rağmen Suriye’nin çabucak hemen olumlu bakmadığı yorumunu yapan Kasarciyan, “Türkiye, Suriye’ye yönelik olağanlaşma adımı atmaya hazır lakin Suriye bu bahse olumlu bakmıyor. Suriye’nin olağanlaşma için ortaya koyduğu birtakım koşullar var ve Türkiye ise bu koşulları yerine getirmeye hazır değil” diye konuştu.
Suriye’nin kurallarının sağlanmadığı takdirde, olağanlaşma adımı atmayacağını söz eden Kasarciyan bu sebeple Türkiye’de Şam ile olağanlaşma sürecinin seçimlerden daha sonraya kalacağına dair Şam’da seslerin yükselmeye başladığını da belirtti.
Suriye’nin masasında 4 şart
Kasarciyan, “Esad o kartı Erdoğan’a durduk yere vermeyecektir” diyerek olağanlaşma için Suriye’nin gündeminde olan kaideleri şu biçimde sıraladı: “Suriye olağanlaşma için 4 kural koyuyor masaya bunlar da; Türkiye’nin Suriye’den çekilmesi, silahlı kümelere dayanağının durdurulması, su konusunu siyasi baskı kartı olarak kullanmaması ve ikili münasebetlerin karşılıklı hürmet ve milletlerarası hukuk çerçevesinde sürdürülmesi. Bu koşullardan su konusu ertelenebilir, Türkiye’nin çekilmesi de tahminen biraz yol haritası konulmasına bağlı olabilir. Silahlı kümelere Türkiye’nin dayanağının durdurulmaması halinde ise bu olağanlaşmanın gerçekleşmeyeceğini görüyoruz. Türkiye de aslına bakarsan kural olarak ‘ılımlı muhalefet’ dediği silahlı kümelerle hükümetin bir ortaya gelerek siyasi bir müddetç yürütmelerini bir kural olarak koyuyor bu da Şam’ın mutlaka kabul etmeyeceği bir şey. Bu yüzden Esad, Erdoğan’la bir karede ya da bakanlar düzeyinde bir manzara verilmesini kabul etmeyecektir. O fırsatı vermeyecektir Erdoğan’a.”
‘Rusya istedi diye Esad bunu yapmaz’
Rusya’nın Ankara ile olağanlaşma konusunda Şam’a baskı yapması halinde neler yaşanabileceğini sorduğumuz Kasarciyan, “Esad’ın Rusya’nın kuklası” olduğu tarafındaki tahlillerin “oldukca yanlış” olduğu belirterek Suriye Devlet Lideri Beşar Esad’ın “Rusya istedi diye olağanlaşma yoluna gitmeyeceğini” kaydetti.
Kasarciyan şu biçimde konuştu: “Rusya aslına bakarsanız baskı yapıyor. Bu ortada Türkiye’de ‘Esad Rusya’nın ve İran’ın kuklası’ üzere tabirleri barındıran tahliller yer alıyor ve hiç katılmıyorum. Olağan ki Rusya baskı yapıyor ve bunu yapmaya da devam edecek. Rusya’nın en çok istediği şey bilhassa Ukrayna savaşı daha sonrasında Şam ve Ankara içinde bir uzlaşma. Zira Türkiye ile zıt düştüğü tek yer Suriye ve bu sorunu da çözmek istiyor. Lakin Rusya istedi diye Esad bunu yapmaz. Esad kendi siyasetini bundan daha sonra da yürütecektir.”
‘Rusya Erdoğan’ın da elini güçlendirecek’
Moskova Üniversitesi’nden Doç. Dr. İkbal Dürre ise Rusya’daki Şam-Ankara gündemini yorumlarken, “Rusya’nın Erdoğan’ın elini güçlendirmek istediğini” söz ederek şöyleki konuştu: “Moskova ve Şam içinde Esad-Erdoğan buluşması konusunda yaklaşım farkı var. Zira Rusya, Şam ve Ankara içinde bir olağanlaşma sürecini kayıtsız koşulsuz istiyor. Rusya kendi elini rahatlatacak ve Erdoğan’ın elini güçlendirecek. Moskova’nın olağanlaşmayı istemesinin sebebi bu lakin bu bahiste Esad ile tıpkı yerde durmuyorlar. Esad, seçim sürecinde Erdoğan’ın elini güçlendirecek bir araç olmak istemiyor. Bu sebeple de seçimlere kadar olağanlaşma konusunda bir niyeti yok.”
‘Esad, Rusya’yı kayıtsız koşulsuz dinlemez’
Türkiye’nin Suriye ve Kuzey Irak’a yönelik operasyonlarında ölen Suriye askerlerinin Moskova ve Şam içinde bir tansiyon yarattığını tabir eden Dürre, “Şam, operasyonlardan ve asker kaybetmesi karşısında Rusya’nın sessiz kalmasından rahatsız. Esad esasen Erdoğan ile görüşmek için fazlaca tez etmiyor. Ben bu görüşmenin kısa vadede Türkiye’nin istediği kaidelerde gerçekleşeceği konusunda, Esad’ın Moskova’yı kayıtsız koşulsuz dinleyeceğini düşünmüyorum. Suriye’de Rusya’nın tesiri azaldı. Suriye, ABD ve Rusya’nın askeri olarak yapan bir biçimde muhatap olabildikleri tek yer. Onun haricinde ilgiler genelde makus durumda, orada bu istikrarın Rusya açısından devamı kıymetli. Bu dengeyi kaybedecek bir adım da atmak istemiyor. ötürüsıyla Rusya Suriye’de kural dikte edebilecek bir pozisyonda değil” dedi.