ABD parçalanır mı? Natürel ki mümkün. yıllar seneler evvel Mao’nun “Kağıttan Kaplan” olarak nitelendirdiği ABD, bugün tüm bütünleşmiş görünümüne karşın, bölünebilir olağan ki. Bu bahis vakit zaman ülke ortasında bahis edilirdi lakin şu sıralar daha fazlaca konuşulur oldu.
Geçen yıl Virginia Üniversitesi Siyaset Merkezi’nce yapılan bir ankette Donald Trump destekçileri ile Joe Biden taraftarlarının ülkenin bölünebileceği fikrini kabule hazır olduğu ortaya çıkmıştı. George Mason Üniversitesi’nden sağcı bir akademisyen olan F.H. Buckley, American Secession isimli kitabında “Amerika Birleşik Devletleri’nin ayrılmaya hazır olduğunu” yazmıştı. Solcu olarak bilinen The Nation müellifi Richard Kreitner de, Break It Up isimli kitabında “bir daha Yapılanma çalışmalarını bitirmek yahut Birlik’ten büsbütün vazgeçmek” gerektiğini vurgulamıştı.
Toplum bu fikre ısınıyor
Bunlar teorik seviyede yapılan tartışmalar şüphesiz lakin bu istikamette Pratik teşebbüsler de var. Teksas eyaletinin Cumhuriyetçi temsilcilerinden Rep. Kyle Biedermann mesela, İngiltere’nin AB’den çıkmasına yola açan Brexit kampanyasından esinlenerek “Texit” kampanyalarına başlamıştı bile. Cumhuriyetçi Parti’nin eski Teksas Lideri Allen West de ayrılmadan kelam etmişti. Parçalanmayı savunanlar rastgele bir tatsızlık olmadan bunun gerçekleşebileceğini söylüyorlar.
Dediğim üzere ABD’nin parçalanması pekala mümkün lakin olağan olarak epeyce önemli meselelere da yol açacak bu biçimde bir teşebbüs. Federal hükümetin denetiminde silah altında 1.3 milyon insan ile 3 bin 800 nükleer savaş başlığı var. Bunların sıkı pazarlık konusu olacağını söylemeye bile gerek yok.
Yeni değil yıllardır bağımsız olması gerektiğinden kelam edilen, bunu savunan örgütlerin de fazlaca olduğu 29 milyon nüfuslu Teksas dünyanın en büyük dokuzuncu iktisadı. Ek olarak ülkenin petrol üretiminin yaklaşık yüzde 40’ını, doğal gaz üretiminin yaklaşık yüzde 25’ini, genel üretimin yüzde 10’unu, ihracatının yüzde 20’sini başka eyaletlerden daha fazla karşılayan bir eyalet. “Eninde sonunda olacak” denmesine karşın, pek de “dostane” olacak üzere görünmüyor Teksas’ın bağımsızlığı.
“bu biçimde olması daha iyi”
Ancak ABD’li önde gelen müelliflerden Craig Shirley parçalanmanın kaçınılmaz olduğunu vurgulayarak, “Belki de bu biçimde olması iyidir” diyor. (Bknz: The Coming American Breakup, and Why It May Be the Right Thing | CNSNews). “Bu sonuca varmak beni üzüyor, fakat şu anki suratımızda ileriye dönük uygun bir yol bakılırsamiyorum” diyen Shirley, federal hükümetin yönetmesi gereken insanlara dair tüm hislerini kaybetmiş göründüğünü savunarak parti önderlerinin de büyük kıyı kentleri haricinde hayatın nasıl olduğu hakkında epey az fikirleri olduğunu vurguluyor. Şu cümlesi epey çarpıcı: “Iowa’daki çiftçiler ya da Pennsylvania’daki fabrika emekçileri, artık Washington’un problemlerini ciddiye alacağına inanmıyor”.
Shirley Washington’un bürokratik, çarpık bir karmaşa merkezi haline geldiğine dikkat çekerek, hükümeti yönetenlerin tüm gayelerini yitirmiş durumda olduğunu vurguluyor. Bunlardan daha sonra olması gerekeni belirtiyor: Bölgesel bir konfederasyona dönmek. Shirley, bunun dünyadaki en makûs şey olmayacağını da belirtiyor.
Shirley’nin makalesinden bir kısmı bu ortaya alayım:
“Ülkemiz her vakit şimdiki çeşitten bir hükümet biçimine sahip değildi. 1787’dilk evvel Amerika Birleşik Devletleri, uygun biçimde isimlendirilmiş Konfederasyon Unsurları tarafınca yönetilen, müttefik devletlerin gevşek bir konfederasyonuydu. Kongrenin yabancı ittifaklar, mutabakatlar, savaşlar hakkında son kelamı söyleyebilmesi üzere birtakım kuvvetli istikametler vardı. Kongre ayrıyeten eyaletler ortası uyuşmazlıkların hakemi olarak da hizmet etti. Birebir biçimde, devletler bağımsız oldukları biçimde birbirleri içindeki ticareti yahut insan akışını kısıtlayamazlardı. Fakat, Unsurlarda birfazlaca kusur vardı, en göze çarpanı, nihayetinde Anayasa Konvansiyonu’na ve mevcut hükümet sistemimize yol açan bir Haklar Bildirgesi’nin olmamasıydı.
Yaşam biçimimizdeki bu tıp esaslı değişikliklerin dikkatli bir biçimde yönetilmesi, uzun bir geçiş devri boyunca yürütülmesi gerekir. Bugün dünya 1787’dekinden kökten farklı olduğu için öteki faktörlerin de hesaba katılması gerekir. Roma’dan İngiltere’ye, hatta Soğuk Savaş’ın sonuna kadar, hükümetler her vakit bir noktada bir daha yapılanmalardan geçerler. Kimi geçişler ne yazık ki şiddet yoluyla, lakin birden fazla da kan dökülmeden gerçekleşir. Benim niyetime bakılırsa Amerika, anayasal bir cumhuriyetten cumhuriyetçi modele dayalı bir dizi müttefik, bölgesel anayasal konfederasyona geçişin o kadar da güç olmayacağı konusunda tarihî tecrübeye sahip. Ortak bir Amerikan mirası tarafınca birleştirilen bir dizi kendi kendini yöneten bölge, ülkemizin en göze çarpan meselelerinden kimilerini hakikaten çözmesine müsaade verebilir.
Bölgesel bir Amerikan konfederasyonunun neye benzeyeceğine dair karmaşık bir soru ve itiraf etmeliyim ki, ben de tüm yanıtlara sahip değilim. Lakin birçoğu, Amerika’nın kendisini şu anki çıkmazdan çıkarması için er ya da geç bir tıp hesaplaşmanın gerekli olacağına inanmaya başladı”.
Çok çarpıcı hakikaten. Bu yeni bir makale değil, lakin ayrılık tartışmaları bir daha başlayınca, kaydettiğim bu yazıyı bir daha okudum.
Shirley’in dediği üzere sancılı olur mu bilinmez fakat daha güzel bir idare için merkezi hükümetin (federal) dağılması gerektiğini söyleyenler bunu sağlayacak başkan olarak Trump’ı görüyorlar.
Trump’ın aday olma gayretini bu gelişmeyi de göz önünde tutarak kıymetlendirmeli.
ABD’nin Gorbaçov’u Trump olabilir.
Geçen yıl Virginia Üniversitesi Siyaset Merkezi’nce yapılan bir ankette Donald Trump destekçileri ile Joe Biden taraftarlarının ülkenin bölünebileceği fikrini kabule hazır olduğu ortaya çıkmıştı. George Mason Üniversitesi’nden sağcı bir akademisyen olan F.H. Buckley, American Secession isimli kitabında “Amerika Birleşik Devletleri’nin ayrılmaya hazır olduğunu” yazmıştı. Solcu olarak bilinen The Nation müellifi Richard Kreitner de, Break It Up isimli kitabında “bir daha Yapılanma çalışmalarını bitirmek yahut Birlik’ten büsbütün vazgeçmek” gerektiğini vurgulamıştı.
Toplum bu fikre ısınıyor
Bunlar teorik seviyede yapılan tartışmalar şüphesiz lakin bu istikamette Pratik teşebbüsler de var. Teksas eyaletinin Cumhuriyetçi temsilcilerinden Rep. Kyle Biedermann mesela, İngiltere’nin AB’den çıkmasına yola açan Brexit kampanyasından esinlenerek “Texit” kampanyalarına başlamıştı bile. Cumhuriyetçi Parti’nin eski Teksas Lideri Allen West de ayrılmadan kelam etmişti. Parçalanmayı savunanlar rastgele bir tatsızlık olmadan bunun gerçekleşebileceğini söylüyorlar.
Dediğim üzere ABD’nin parçalanması pekala mümkün lakin olağan olarak epeyce önemli meselelere da yol açacak bu biçimde bir teşebbüs. Federal hükümetin denetiminde silah altında 1.3 milyon insan ile 3 bin 800 nükleer savaş başlığı var. Bunların sıkı pazarlık konusu olacağını söylemeye bile gerek yok.
Yeni değil yıllardır bağımsız olması gerektiğinden kelam edilen, bunu savunan örgütlerin de fazlaca olduğu 29 milyon nüfuslu Teksas dünyanın en büyük dokuzuncu iktisadı. Ek olarak ülkenin petrol üretiminin yaklaşık yüzde 40’ını, doğal gaz üretiminin yaklaşık yüzde 25’ini, genel üretimin yüzde 10’unu, ihracatının yüzde 20’sini başka eyaletlerden daha fazla karşılayan bir eyalet. “Eninde sonunda olacak” denmesine karşın, pek de “dostane” olacak üzere görünmüyor Teksas’ın bağımsızlığı.
“bu biçimde olması daha iyi”
Ancak ABD’li önde gelen müelliflerden Craig Shirley parçalanmanın kaçınılmaz olduğunu vurgulayarak, “Belki de bu biçimde olması iyidir” diyor. (Bknz: The Coming American Breakup, and Why It May Be the Right Thing | CNSNews). “Bu sonuca varmak beni üzüyor, fakat şu anki suratımızda ileriye dönük uygun bir yol bakılırsamiyorum” diyen Shirley, federal hükümetin yönetmesi gereken insanlara dair tüm hislerini kaybetmiş göründüğünü savunarak parti önderlerinin de büyük kıyı kentleri haricinde hayatın nasıl olduğu hakkında epey az fikirleri olduğunu vurguluyor. Şu cümlesi epey çarpıcı: “Iowa’daki çiftçiler ya da Pennsylvania’daki fabrika emekçileri, artık Washington’un problemlerini ciddiye alacağına inanmıyor”.
Shirley Washington’un bürokratik, çarpık bir karmaşa merkezi haline geldiğine dikkat çekerek, hükümeti yönetenlerin tüm gayelerini yitirmiş durumda olduğunu vurguluyor. Bunlardan daha sonra olması gerekeni belirtiyor: Bölgesel bir konfederasyona dönmek. Shirley, bunun dünyadaki en makûs şey olmayacağını da belirtiyor.
Shirley’nin makalesinden bir kısmı bu ortaya alayım:
“Ülkemiz her vakit şimdiki çeşitten bir hükümet biçimine sahip değildi. 1787’dilk evvel Amerika Birleşik Devletleri, uygun biçimde isimlendirilmiş Konfederasyon Unsurları tarafınca yönetilen, müttefik devletlerin gevşek bir konfederasyonuydu. Kongrenin yabancı ittifaklar, mutabakatlar, savaşlar hakkında son kelamı söyleyebilmesi üzere birtakım kuvvetli istikametler vardı. Kongre ayrıyeten eyaletler ortası uyuşmazlıkların hakemi olarak da hizmet etti. Birebir biçimde, devletler bağımsız oldukları biçimde birbirleri içindeki ticareti yahut insan akışını kısıtlayamazlardı. Fakat, Unsurlarda birfazlaca kusur vardı, en göze çarpanı, nihayetinde Anayasa Konvansiyonu’na ve mevcut hükümet sistemimize yol açan bir Haklar Bildirgesi’nin olmamasıydı.
Yaşam biçimimizdeki bu tıp esaslı değişikliklerin dikkatli bir biçimde yönetilmesi, uzun bir geçiş devri boyunca yürütülmesi gerekir. Bugün dünya 1787’dekinden kökten farklı olduğu için öteki faktörlerin de hesaba katılması gerekir. Roma’dan İngiltere’ye, hatta Soğuk Savaş’ın sonuna kadar, hükümetler her vakit bir noktada bir daha yapılanmalardan geçerler. Kimi geçişler ne yazık ki şiddet yoluyla, lakin birden fazla da kan dökülmeden gerçekleşir. Benim niyetime bakılırsa Amerika, anayasal bir cumhuriyetten cumhuriyetçi modele dayalı bir dizi müttefik, bölgesel anayasal konfederasyona geçişin o kadar da güç olmayacağı konusunda tarihî tecrübeye sahip. Ortak bir Amerikan mirası tarafınca birleştirilen bir dizi kendi kendini yöneten bölge, ülkemizin en göze çarpan meselelerinden kimilerini hakikaten çözmesine müsaade verebilir.
Bölgesel bir Amerikan konfederasyonunun neye benzeyeceğine dair karmaşık bir soru ve itiraf etmeliyim ki, ben de tüm yanıtlara sahip değilim. Lakin birçoğu, Amerika’nın kendisini şu anki çıkmazdan çıkarması için er ya da geç bir tıp hesaplaşmanın gerekli olacağına inanmaya başladı”.
Çok çarpıcı hakikaten. Bu yeni bir makale değil, lakin ayrılık tartışmaları bir daha başlayınca, kaydettiğim bu yazıyı bir daha okudum.
Shirley’in dediği üzere sancılı olur mu bilinmez fakat daha güzel bir idare için merkezi hükümetin (federal) dağılması gerektiğini söyleyenler bunu sağlayacak başkan olarak Trump’ı görüyorlar.
Trump’ın aday olma gayretini bu gelişmeyi de göz önünde tutarak kıymetlendirmeli.
ABD’nin Gorbaçov’u Trump olabilir.