Nazi işgali altındaki Polonya’da 3 milyonu Yahudi altı milyona yakın Polonyalı hayatını kaybetmişti. Savaşın birinci büyük kurbanı olan Polonya şu anda AB ortasındaki en değerli ortağı olan komşusundan tazminat almakta ısrarlı. Almanya şimdilik alttan alıyor.
Çok uzun vakittir dillendiriyordu bunu Polonya idaresi lakin birinci sefer önemli olarak teşebbüste bulundu. İkinci Dünya Savaşı’nda ülkeye verdiği ziyanlardan ötürü Almanya’dan 1,1 trilyon dolar savaş tazminatı istiyor.
Haklı bir istek. Zira Nazi işgali altındaki Polonya’da 3 milyonu Yahudi altı milyona yakın Polonyalı hayatını kaybetmişti. ötürüsıyla savaşın birinci büyük kurbanı olan ülke şu anda AB ortasındaki en değerli ortağı olan komşusundan tazminat almakta ısrarlı. Mevzunun bir kaç yıllık geçmişi var. Polonya’nın sağcı hükümeti bu bahiste hazırlıkları olduğunu daha evvel duyurmuştu.
Almanya ödemeye başlamıştı
Polonya’nın ziyanı mevzunun birinci lisana getirildiği 2004 yılındaki döviz kıymetlerine nazaran toplam 640 milyar dolar olarak iddia ediliyordu. Almanya’nın 2012’den başlayarak Polonya başta olmak üzere savaş mağdurlarına toplam 89 milyar dolar ödediği ABD basınında yer almıştı.
Ancak Polonya hükümeti Nazilerin Polonya dahil farklı ülkelerde yol açtığı tüm ziyanları giderdiklerini söyleyen Almanya’nın argüman ettiği üzere ülkelerinde yol açtığı ziyanı tazmin etmediğini ileri sürüyor. Eski Almanya Başbakanı Angela Merkel’in sözcüsü Ulrike Demmer, geçtiğimiz senelerda yaptığı açıklamada “Almanya, siyasi, ahlaki sorumluluğu gereği Polonya da dahil olmak üzere genel savaş hasarı için değerli tazminatlar ödedi, hala Nazilerin yaptığı yanlışlar için tazminat ödemeyi sürdürüyor” demişti.
Konu trajik olağan olarak. Nazi ilerleyişini durdurmak maksadıyla 1944’de patlak veren Varşova Ayaklanması başarısız olmuş, Nazi Almanyası’nın ülkeyi işgali engellenememiş, Varşova’da 200 bine yakın insan ömrünü kaybetmişti. Polonya hükümeti bir kaç yıl evvel işte bu ayaklanmanın yıldönümünde Almanya’dan tazminat talebini lisana getirmeye başlamıştı.
1953’de Polonya’nın sosyalist idaresinin Almanya’dan istenecek tazminattan feragat ettiği biliniyor. Şimdiki Polonya hükümeti bunun Sovyetler Birliği’nin baskısı kararı alınmış bir karar olduğu için yasadışı sayıldığını savunarak, 1990’larda iki Almanya’nın birleşmesinin akabinde mevzunun bir daha incelenmesi gerektiğini de ileri sürüyor.
Şimdilik ölçülü seyrediyor
Konu iki ülke içinde hala çözülmüş değil. Şimdilik, bilhassa Almanya, kabahati da üstlendiği için, alttan alıyor. Diplomatik olarak da ölçülü bir söylemi var. Almanya hükümetinin Alman-Polonya işbirliğinden sorumlu yetkilisi Dietmar Nietan 1 Eylül’ün (1939’da Polonya’nın işgal edildiği gün) Almanya için bir suçluluk, bir utanç günü olmaya devam ettiğini, bu tarihin Almanya’nın işlediği cürümlerin unutulmamasını tekraren hatırlattığını söylemiş oldu mesela. Nietan “tarihimizin en karanlık bölümü” olarak nitelediği Nazi aksiyonlarının ülkelerle ikili bağları hala etkilediğini de belirterek, artık uzlaşmak gerektiğini söylüyor. Polonya’ya yönelik bu davetin “Birleşik bir Avrupa’da ortak bir gelecek” oluşturma eforunun sözü olduğu belirli.
Tabii Polonya’da sağcı hükümetin bu hususta samimi olmadığını düşünenler var. Bunlardan biri muhalif milletvekili Grzegorz Schetyna. Schetyna, teşebbüsün ‘bir iç siyaset oyunu’ olduğunu belirterek ülkesinin Almanya’yla yeterli bağlar kurması gerektiğini vurguluyor.
Tazminat isteği, hükümetin sağcılığı bir yana, haklı bir istek. O niçinle muhalif milletvekilinin Almanya ile güzel geçinme uğruna tarihi trajedinin görmezden gelinmesini savunması hakikat gelmiyor bana. Şayet istenen tazminat alınırsa, bunun “bir iç siyaset oyunu” olsa bile sonuçları açısından çok uygun bir “oyun” olduğu da ortaya çıkacak.
Ancak Schetyna’nın da kelamlarında haklılık hissesi var; AB’nin fiili başkanı durumunda olan Almanya Polonya’nın ticari ortağı olduğu üzere NATO’daki müttefiklerinden de biri. Tazminat talebi, en azından istenen ölçü, kimi meselelere yol açabilir AB ortasında.
AB’nin Polonya’yı sık sık AB maddelerinin dışına taşan tavırlarından ötürü uyarması boşuna değil. AB ortasındaki en tutucu ülke olan Polonya’nın AB anayasasının Hıristiyan temelli olması gerektiğini söylemesi de reaksiyon çeken tavırlarından.
Ancak tazminat talebi olağan olarak hakikat.
Bakalım ne olacak?
İstenen ölçü epey oldukça büyük.
Almanya bile sarsılabilir.
Çok uzun vakittir dillendiriyordu bunu Polonya idaresi lakin birinci sefer önemli olarak teşebbüste bulundu. İkinci Dünya Savaşı’nda ülkeye verdiği ziyanlardan ötürü Almanya’dan 1,1 trilyon dolar savaş tazminatı istiyor.
Haklı bir istek. Zira Nazi işgali altındaki Polonya’da 3 milyonu Yahudi altı milyona yakın Polonyalı hayatını kaybetmişti. ötürüsıyla savaşın birinci büyük kurbanı olan ülke şu anda AB ortasındaki en değerli ortağı olan komşusundan tazminat almakta ısrarlı. Mevzunun bir kaç yıllık geçmişi var. Polonya’nın sağcı hükümeti bu bahiste hazırlıkları olduğunu daha evvel duyurmuştu.
Almanya ödemeye başlamıştı
Polonya’nın ziyanı mevzunun birinci lisana getirildiği 2004 yılındaki döviz kıymetlerine nazaran toplam 640 milyar dolar olarak iddia ediliyordu. Almanya’nın 2012’den başlayarak Polonya başta olmak üzere savaş mağdurlarına toplam 89 milyar dolar ödediği ABD basınında yer almıştı.
Ancak Polonya hükümeti Nazilerin Polonya dahil farklı ülkelerde yol açtığı tüm ziyanları giderdiklerini söyleyen Almanya’nın argüman ettiği üzere ülkelerinde yol açtığı ziyanı tazmin etmediğini ileri sürüyor. Eski Almanya Başbakanı Angela Merkel’in sözcüsü Ulrike Demmer, geçtiğimiz senelerda yaptığı açıklamada “Almanya, siyasi, ahlaki sorumluluğu gereği Polonya da dahil olmak üzere genel savaş hasarı için değerli tazminatlar ödedi, hala Nazilerin yaptığı yanlışlar için tazminat ödemeyi sürdürüyor” demişti.
Konu trajik olağan olarak. Nazi ilerleyişini durdurmak maksadıyla 1944’de patlak veren Varşova Ayaklanması başarısız olmuş, Nazi Almanyası’nın ülkeyi işgali engellenememiş, Varşova’da 200 bine yakın insan ömrünü kaybetmişti. Polonya hükümeti bir kaç yıl evvel işte bu ayaklanmanın yıldönümünde Almanya’dan tazminat talebini lisana getirmeye başlamıştı.
1953’de Polonya’nın sosyalist idaresinin Almanya’dan istenecek tazminattan feragat ettiği biliniyor. Şimdiki Polonya hükümeti bunun Sovyetler Birliği’nin baskısı kararı alınmış bir karar olduğu için yasadışı sayıldığını savunarak, 1990’larda iki Almanya’nın birleşmesinin akabinde mevzunun bir daha incelenmesi gerektiğini de ileri sürüyor.
Şimdilik ölçülü seyrediyor
Konu iki ülke içinde hala çözülmüş değil. Şimdilik, bilhassa Almanya, kabahati da üstlendiği için, alttan alıyor. Diplomatik olarak da ölçülü bir söylemi var. Almanya hükümetinin Alman-Polonya işbirliğinden sorumlu yetkilisi Dietmar Nietan 1 Eylül’ün (1939’da Polonya’nın işgal edildiği gün) Almanya için bir suçluluk, bir utanç günü olmaya devam ettiğini, bu tarihin Almanya’nın işlediği cürümlerin unutulmamasını tekraren hatırlattığını söylemiş oldu mesela. Nietan “tarihimizin en karanlık bölümü” olarak nitelediği Nazi aksiyonlarının ülkelerle ikili bağları hala etkilediğini de belirterek, artık uzlaşmak gerektiğini söylüyor. Polonya’ya yönelik bu davetin “Birleşik bir Avrupa’da ortak bir gelecek” oluşturma eforunun sözü olduğu belirli.
Tabii Polonya’da sağcı hükümetin bu hususta samimi olmadığını düşünenler var. Bunlardan biri muhalif milletvekili Grzegorz Schetyna. Schetyna, teşebbüsün ‘bir iç siyaset oyunu’ olduğunu belirterek ülkesinin Almanya’yla yeterli bağlar kurması gerektiğini vurguluyor.
Tazminat isteği, hükümetin sağcılığı bir yana, haklı bir istek. O niçinle muhalif milletvekilinin Almanya ile güzel geçinme uğruna tarihi trajedinin görmezden gelinmesini savunması hakikat gelmiyor bana. Şayet istenen tazminat alınırsa, bunun “bir iç siyaset oyunu” olsa bile sonuçları açısından çok uygun bir “oyun” olduğu da ortaya çıkacak.
Ancak Schetyna’nın da kelamlarında haklılık hissesi var; AB’nin fiili başkanı durumunda olan Almanya Polonya’nın ticari ortağı olduğu üzere NATO’daki müttefiklerinden de biri. Tazminat talebi, en azından istenen ölçü, kimi meselelere yol açabilir AB ortasında.
AB’nin Polonya’yı sık sık AB maddelerinin dışına taşan tavırlarından ötürü uyarması boşuna değil. AB ortasındaki en tutucu ülke olan Polonya’nın AB anayasasının Hıristiyan temelli olması gerektiğini söylemesi de reaksiyon çeken tavırlarından.
Ancak tazminat talebi olağan olarak hakikat.
Bakalım ne olacak?
İstenen ölçü epey oldukça büyük.
Almanya bile sarsılabilir.