Çok tartışmalı bir kişi olduğu malum. Yalnızca yazdığı Şeytan Ayetleri kitabı yüzünden değil. Ona yönelik sık yapılan tenkitlerden biri “etnik kökenini” (Hint asıllı bilindiği gibi) unutmuş olmasıdır. O denli midir değil midir bilemem, ayrıyeten benim açımdan bir ehemmiyeti de yok fakat o bölgelerden yoldaşlarımın Pakistanlı Benazir Butto ya da Tarık Ali üzere tıpkı coğrafyadan gelmesine karşın Rüştü’yü, onlar üzere olmamakla suçlayıp, fazla “anglosaxon” bulduklarını bilirim. Malum kitabına, o epeyce gürültü kopardığı periyotlarda, bu tenkit çerçevesinden bakan sosyalist arkadaşlarım bunlar.
Kafasına koyanı engellemek zor
İran’da Humeyni’nin şahsen duyurduğu bir fetvayla uzun vakittir vefat dehşetiyle yaşadı Rüştü. Kelam konusu fetva kaldırıldıktan daha sonra bile son derece dikkatli bir hayat sürdürdüğünü duyardık.
Ama, başına vurmayı/öldürmeyi koyanı engellemek mümkün değil. New York’ta, herbiçimde güvenlik tedbirlerinin de alındığı bir aktiflikte, bıçaklı taarruza uğrayarak ağır yaralandı Rüştü. Haberler doğruysa ağır bakımda olan müellif bir gözünü de kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya. olağan olarak lanetliyorum saldırıyı. Savunulacak bir yanı yok.
Hep oldu, daima de olacak
Salman Rüştü, epeyce fakat epeyce berbat bir geleneğin son kurbanı oldu. Şimdilik olağan. Yazdıkları yüzünden taarruza uğrayan sayısız müelliften biri de o. Umarım bununla atlatır. Onun kadar şanslı olmayan bazıları var ki çok trajik olmuştur sonları. Yalnızca yazdıkları kitaplar, görüşlerini lisana getirdikleri yazılar yüzünden tıpkı vakitte. Bizde Sabahattin Ali bunlardan bir tanesiydi. Yazdıklarından hoşlanmayan egemen/karanlık çevreler bir tetikçiye öldürttü onu. Aslında hiç de tertip aksisi biri olmamasına karşın, devrinin en ünlü gazeteci Ahmet Emin Yalman da, dinci fanatik Hüseyin Üzmez tarafınca kurşunlanmıştı. olağan olarak sosyalist olduğu için, olağan ki güzele gitmeyen kitapları yüzünden de öldürülmüştü Ümit Kaftancıoğlu. Çok var maalesef. Bir ülkenin bu biçimde bir şeceresinin olması hayli acı sahiden.
Kolay sanılır fakat yazan biri olmak, hele kamusal alanda bir modül görünür de olunmuşsa, tehlikede olmak demektir. Abarttığım sanılmasın fakat gazeteciler Cihan Hayırsevener Bandırma’da, Güngör Aslan da Kocaeli’nde, yazdıklarıyla rahatlarını kaçırdığı, haksız çıkar elde etmelerini engelledikleri bireylerce katledildiler. Yalnızca yolsuzlukları yazdıkları için. Rus gazeteci Anna Politkovskaya da, Devlet Lideri Vladimir Putin’in Çeçen savaşındaki tavrını eleştirince “birileri tarafınca” kurşuna tutularak öldürüldü.
Yazarları, şairleri, çizerleri her çağda, şimdi her çoğrafyada ya devlet ya da fanatikler vurdular ya da öldürdüler. Doğal, gazeteciler için risk daha fazla lakin yazdıkları yüzünden şiddetin maksadı olup hayatını kaybedenlerin sayısı tahminen de binleri bulur, tarih boyunca. Geçen yüzyılın en çarpıcı cinayetlerinden biri Avusturyalı müellif Hugo Bettauer’in katledilmesiydi mesela. 1920, Yahudi nefretinin tepe yaptığı yıllar. Bettauer sosyalistti, yazdıklarıyla “ülke gençliğini yozlaştırdığı”, “komünist fikirleri aşıladığı” nedeni öne sürülerek Avusturya Nazi Partisi üyesi Otto Rothstock isimli bir faşist tarafınca vurularak öldürüldü. Egemenlerin kimi tavırları asla değişmiyor. Onlar için vakit durmuş üzere güya. Tıpkı bugün olduğu üzere o gün de, “Bettauer’i kültürümüzü kurtarmak için öldürdüm” diyen katili kurtardılar. Parti üyesi olacak kadar “aklı” olan naziyi mecnun gösterip, akıl hastanesine yolladılar. Herbiçimde “akıllanmış” olmalı ki, faşist katil iki yıl daha sonra özgür kaldı.
Servet’ye yapılan şiddet
Okumak lütfunda bulunan var ise, Kitap Kokusu isimli kitabımda da yer verdiğim Miguel Servet’yi de analım yeri gelmişken. Protestanlığın dinsizlikle suçladığı birinci kurbandır bu bahtsız adam. Şöyle yazmışım hakkında: “Biroldukca kimsenin özgürlükçü, yenilikçi olduğunu sandığı Calvin, görüşlerinden ötürü Servet’yi, dine alışılmamış olduğu ileri sürülen kitabını bedenine asmak suretiyle ateşe attırdı. ‘Servet demir bir zincirle direğe asılır, zayıf bedenine kalın bir ip dolarlar. Vücuduyla kesici ip ortasına işkenceciler, Servet’nin bir vakit içinder kardeşçe görüşlerini almak için Calvin’e gönderdiği kitabı ve bu kitabın müsveddelerini koymuşlardır’ diye anlatır bunu büyük Zweig”.
The Guardian gazetesi Rüştü’ye yapılan taarruz daha sonrası birebir akıbete uğramış muharrirlerin bir listesini yapmış.(Bkz: Writing is dangerous: an endless list of murdered writers | Social Bites). Kimilerini paylaşayım; birden fazla İslam coğrafyasından maalesef. Mısırlı muharrir Farag Foda, İslam düşmanı olarak görüldüğü için Haziran 1992’de Kahire’deki meskeninin yakınında İslam Meclisi isimli dinci kümenin bir üyesi tarafınca vurularak öldürüldü. bir daha Mısır’da Ekim 1994’de dünyaca ünlü muharrir, Nobel ödüllü romancı Necib Mahfuz bir dinci fanatikçe boynundan bıçaklandı.
Afganistan’da, Pen Club üyesi iki muharrir Abdullah Atefi ile Dawa Khan Menapal, Taliban’ın Kabil’e girmesinden kısa müddet daha sonra katledildi. Myanmar’da iki şair, Myint Myint Zin ile K Za Win cunta tarafınca öldürüldü. İsmi geçen ülkede bir daha cunta tarafınca en az beş muharririn öldürüldüğü belirtiliyor. The Guardian’ın listesi uzun. Bir de evvelce çete mensubu olup da daha sonradan çetedeki tecrübelerini anlattığı bir kitap yazan, radyo spikeri bir Türk’e de, Nedim Yaşar’a da, yer verilmiş listede. Bilmiyordum bu cinayeti, Yaşar, 2018’de Kopenhag’da (Danimarka) vurularak öldürülmüş halbuki.
Bu cinayetlerin, ister devlet eliyle ister fanatiklerce işlensin çetelesini tutmak mümkün değil. Başına öldürmeyi, vurmayı koyan bunu bir formda yapıyor. Aksiyonunu dayayacağı bir de “meşruiyet”i olunca saldırganın sabrı da okuyor, vakti da.
Salman Rüştü bu “sabrın” kurbanı oldu işte.
Kafasına koyanı engellemek zor
İran’da Humeyni’nin şahsen duyurduğu bir fetvayla uzun vakittir vefat dehşetiyle yaşadı Rüştü. Kelam konusu fetva kaldırıldıktan daha sonra bile son derece dikkatli bir hayat sürdürdüğünü duyardık.
Ama, başına vurmayı/öldürmeyi koyanı engellemek mümkün değil. New York’ta, herbiçimde güvenlik tedbirlerinin de alındığı bir aktiflikte, bıçaklı taarruza uğrayarak ağır yaralandı Rüştü. Haberler doğruysa ağır bakımda olan müellif bir gözünü de kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya. olağan olarak lanetliyorum saldırıyı. Savunulacak bir yanı yok.
Hep oldu, daima de olacak
Salman Rüştü, epeyce fakat epeyce berbat bir geleneğin son kurbanı oldu. Şimdilik olağan. Yazdıkları yüzünden taarruza uğrayan sayısız müelliften biri de o. Umarım bununla atlatır. Onun kadar şanslı olmayan bazıları var ki çok trajik olmuştur sonları. Yalnızca yazdıkları kitaplar, görüşlerini lisana getirdikleri yazılar yüzünden tıpkı vakitte. Bizde Sabahattin Ali bunlardan bir tanesiydi. Yazdıklarından hoşlanmayan egemen/karanlık çevreler bir tetikçiye öldürttü onu. Aslında hiç de tertip aksisi biri olmamasına karşın, devrinin en ünlü gazeteci Ahmet Emin Yalman da, dinci fanatik Hüseyin Üzmez tarafınca kurşunlanmıştı. olağan olarak sosyalist olduğu için, olağan ki güzele gitmeyen kitapları yüzünden de öldürülmüştü Ümit Kaftancıoğlu. Çok var maalesef. Bir ülkenin bu biçimde bir şeceresinin olması hayli acı sahiden.
Kolay sanılır fakat yazan biri olmak, hele kamusal alanda bir modül görünür de olunmuşsa, tehlikede olmak demektir. Abarttığım sanılmasın fakat gazeteciler Cihan Hayırsevener Bandırma’da, Güngör Aslan da Kocaeli’nde, yazdıklarıyla rahatlarını kaçırdığı, haksız çıkar elde etmelerini engelledikleri bireylerce katledildiler. Yalnızca yolsuzlukları yazdıkları için. Rus gazeteci Anna Politkovskaya da, Devlet Lideri Vladimir Putin’in Çeçen savaşındaki tavrını eleştirince “birileri tarafınca” kurşuna tutularak öldürüldü.
Yazarları, şairleri, çizerleri her çağda, şimdi her çoğrafyada ya devlet ya da fanatikler vurdular ya da öldürdüler. Doğal, gazeteciler için risk daha fazla lakin yazdıkları yüzünden şiddetin maksadı olup hayatını kaybedenlerin sayısı tahminen de binleri bulur, tarih boyunca. Geçen yüzyılın en çarpıcı cinayetlerinden biri Avusturyalı müellif Hugo Bettauer’in katledilmesiydi mesela. 1920, Yahudi nefretinin tepe yaptığı yıllar. Bettauer sosyalistti, yazdıklarıyla “ülke gençliğini yozlaştırdığı”, “komünist fikirleri aşıladığı” nedeni öne sürülerek Avusturya Nazi Partisi üyesi Otto Rothstock isimli bir faşist tarafınca vurularak öldürüldü. Egemenlerin kimi tavırları asla değişmiyor. Onlar için vakit durmuş üzere güya. Tıpkı bugün olduğu üzere o gün de, “Bettauer’i kültürümüzü kurtarmak için öldürdüm” diyen katili kurtardılar. Parti üyesi olacak kadar “aklı” olan naziyi mecnun gösterip, akıl hastanesine yolladılar. Herbiçimde “akıllanmış” olmalı ki, faşist katil iki yıl daha sonra özgür kaldı.
Servet’ye yapılan şiddet
Okumak lütfunda bulunan var ise, Kitap Kokusu isimli kitabımda da yer verdiğim Miguel Servet’yi de analım yeri gelmişken. Protestanlığın dinsizlikle suçladığı birinci kurbandır bu bahtsız adam. Şöyle yazmışım hakkında: “Biroldukca kimsenin özgürlükçü, yenilikçi olduğunu sandığı Calvin, görüşlerinden ötürü Servet’yi, dine alışılmamış olduğu ileri sürülen kitabını bedenine asmak suretiyle ateşe attırdı. ‘Servet demir bir zincirle direğe asılır, zayıf bedenine kalın bir ip dolarlar. Vücuduyla kesici ip ortasına işkenceciler, Servet’nin bir vakit içinder kardeşçe görüşlerini almak için Calvin’e gönderdiği kitabı ve bu kitabın müsveddelerini koymuşlardır’ diye anlatır bunu büyük Zweig”.
The Guardian gazetesi Rüştü’ye yapılan taarruz daha sonrası birebir akıbete uğramış muharrirlerin bir listesini yapmış.(Bkz: Writing is dangerous: an endless list of murdered writers | Social Bites). Kimilerini paylaşayım; birden fazla İslam coğrafyasından maalesef. Mısırlı muharrir Farag Foda, İslam düşmanı olarak görüldüğü için Haziran 1992’de Kahire’deki meskeninin yakınında İslam Meclisi isimli dinci kümenin bir üyesi tarafınca vurularak öldürüldü. bir daha Mısır’da Ekim 1994’de dünyaca ünlü muharrir, Nobel ödüllü romancı Necib Mahfuz bir dinci fanatikçe boynundan bıçaklandı.
Afganistan’da, Pen Club üyesi iki muharrir Abdullah Atefi ile Dawa Khan Menapal, Taliban’ın Kabil’e girmesinden kısa müddet daha sonra katledildi. Myanmar’da iki şair, Myint Myint Zin ile K Za Win cunta tarafınca öldürüldü. İsmi geçen ülkede bir daha cunta tarafınca en az beş muharririn öldürüldüğü belirtiliyor. The Guardian’ın listesi uzun. Bir de evvelce çete mensubu olup da daha sonradan çetedeki tecrübelerini anlattığı bir kitap yazan, radyo spikeri bir Türk’e de, Nedim Yaşar’a da, yer verilmiş listede. Bilmiyordum bu cinayeti, Yaşar, 2018’de Kopenhag’da (Danimarka) vurularak öldürülmüş halbuki.
Bu cinayetlerin, ister devlet eliyle ister fanatiklerce işlensin çetelesini tutmak mümkün değil. Başına öldürmeyi, vurmayı koyan bunu bir formda yapıyor. Aksiyonunu dayayacağı bir de “meşruiyet”i olunca saldırganın sabrı da okuyor, vakti da.
Salman Rüştü bu “sabrın” kurbanı oldu işte.