İran’da 22 yaşındaki Mahsa Amini isimli genç kızın türban kurallarına uymadığı sebebi öne sürülerek gözaltına alındığı polis merkezinde ölmesi, aslında içten içte gelişen bayan muhalefetinin patlamasına yol açan bir kıvılcım oldu. Amini’nin polis dayağından öldürüldüğüne inanılıyor.
İran’da bayan hareketi toplumsal muhalefetin en dinamik, en tesirli gücü durumunda. bu biçimde olması hayli da doğal zira İran rejiminin gerici uygulamalarından en epeyce onlar ziyan görüyor. İran sokakları bayanların protestolarına, itirazlarına alışkın aslında. İran’da 1905-7 ortası gerçekleşen Meşrutiyet İhtilali ile 1979 İslam Devrimi’nde epey kıymetli rol oynamıştı İran bayanları. Gericilere verilen dayanağa Humeyni idaresinin karşılığı, bayanların oy haklarını, (zihinsel engellerilerinki gibi) kaldırmak olmuştu alışılmış. Devrimden(!) daha sonrasında, yani Mart 1979’da birebir bayanlar başörtüsüne karşı ayaklanmış lakin artık hayli geç kalmışlardı.
Yaşamları tehlikede
Bir kaç gündür, başörtüsüne, başörtüsü yüzünden öldürülen “kız kardeşleri” için bir daha itiraz eden İranlı bayanlar, protestolarıyla ömürlerini riske atıyorlar, bu kesin. Bayan haklarının tanınmaması konusunda son derece baskıcı olan dinci/faşist rejime meydan okuyarak kendi ömürlerini adeta elleriyle teslim ediyorlar katillere. Bu büyük yürek isteyen bir tavır. Bayanların artık dayanma güçlerinin kalmadığının da göstergesi.
Amini’nin vefatıyla başlayan “bayanın bedenine”
Başörtüsünü aştı
Ancak gelişmeler başörtüsü protestolarının da ötesine geçti. Başşehir Tahran’da bayanlı erkekli binlerce gösterici ”Hamaney’e Ölüm” sloganlarıyla yürüdüler. Hamaney, ülkedeki, tüm gerici, bayan zıddı uygulamaların bir numaralı sorumlusu. Öfkenin ona yönelmesi bununla birlikte rejimin de gaye alındığını gösteriyor. Arap nüfusun tartıda olduğu Bender Abbas’da da gibisi sloganlarla yüzlerce kişi sokaklara döküldü. Polis araçlarının yakıldığı Meşhed kentinde de göstericiler “İslami idare istemiyoruz” sloganları attılar.
Hayat pahalılığın, elektrik kesintilerinin bıktırdığı halk için İslami rejimin bilhassa bireylere ahlak aşılama ismi altında yıllardır baskı uygulaması toplumsal hayatı da çekilmez hale getirdi. Bu da kitlesel öfkeyi gitgide arttırıyor. Ülkedeki orta sınıfın da toplumsal omurdaki en temel insan haklarının kısıtlanmasından duyduğu rahatsızlık da yükseliyor.
İran’ın olağan olarak en doğal hakkı olan, barışçıl maksatlar için kullanacağını tekraren deklare ettiğı nükleer faaliyetleri yüzünden memleketler arası tecritle karşı karşıya kalmasına gösterilen toplumsal anlayış da tükenmiş görünüyor. Rejimin ambargolar yüzünden sıkıntı durumda olan halka yönelik baskıcı siyasetlerinden vazgeçmemesi sonunu hazırlıyor tahminen de.
Dış güçler etkisi
Ülkedeki kitleselleşmeye başlayan halk hareketine “dış güçler”in sızma ihtimali de elbette var. Lakin olan biteni, nasyonalsosyalistmollagillerin “dış güçlere” bağlama tuhaflığına da düşülmemeli. Emperyalizm bir ülkeye en zayıf yerinden girer, malum. İran’a da çeşitli araçlarıyla, kollarıyla kitle haraketlerini yönlendirmek ya da kendi hedefleri doğrultusunda (Mısır’da olduğu gibi) manipule etmek için girecek ya da esasen var olanlarla birleşecek. Bu halk hareketinin niteliğini değiştirmez olağan olarak.
Öncelik gerici rejimin alaşağı edilmesi, bayanların, halkın tümden özgürlüğünü kazanmasıdır. İran’da olan halk hareketidir, bulandırmanın manası yok.
Çok belirli ki, Meşrutiyet Devrimi’ni yapan, Şah’ı deviren, İslam Devrimi’ni gerçekleştiren bayanlar artık de başörtüsü aksiliğiyle rejimi yıkacak.
Belki sıkıntı fakat asla imkansız değil.
İran’da bayan hareketi toplumsal muhalefetin en dinamik, en tesirli gücü durumunda. bu biçimde olması hayli da doğal zira İran rejiminin gerici uygulamalarından en epeyce onlar ziyan görüyor. İran sokakları bayanların protestolarına, itirazlarına alışkın aslında. İran’da 1905-7 ortası gerçekleşen Meşrutiyet İhtilali ile 1979 İslam Devrimi’nde epey kıymetli rol oynamıştı İran bayanları. Gericilere verilen dayanağa Humeyni idaresinin karşılığı, bayanların oy haklarını, (zihinsel engellerilerinki gibi) kaldırmak olmuştu alışılmış. Devrimden(!) daha sonrasında, yani Mart 1979’da birebir bayanlar başörtüsüne karşı ayaklanmış lakin artık hayli geç kalmışlardı.
Yaşamları tehlikede
Bir kaç gündür, başörtüsüne, başörtüsü yüzünden öldürülen “kız kardeşleri” için bir daha itiraz eden İranlı bayanlar, protestolarıyla ömürlerini riske atıyorlar, bu kesin. Bayan haklarının tanınmaması konusunda son derece baskıcı olan dinci/faşist rejime meydan okuyarak kendi ömürlerini adeta elleriyle teslim ediyorlar katillere. Bu büyük yürek isteyen bir tavır. Bayanların artık dayanma güçlerinin kalmadığının da göstergesi.
Amini’nin vefatıyla başlayan “bayanın bedenine”
Başörtüsünü aştı
Ancak gelişmeler başörtüsü protestolarının da ötesine geçti. Başşehir Tahran’da bayanlı erkekli binlerce gösterici ”Hamaney’e Ölüm” sloganlarıyla yürüdüler. Hamaney, ülkedeki, tüm gerici, bayan zıddı uygulamaların bir numaralı sorumlusu. Öfkenin ona yönelmesi bununla birlikte rejimin de gaye alındığını gösteriyor. Arap nüfusun tartıda olduğu Bender Abbas’da da gibisi sloganlarla yüzlerce kişi sokaklara döküldü. Polis araçlarının yakıldığı Meşhed kentinde de göstericiler “İslami idare istemiyoruz” sloganları attılar.
Hayat pahalılığın, elektrik kesintilerinin bıktırdığı halk için İslami rejimin bilhassa bireylere ahlak aşılama ismi altında yıllardır baskı uygulaması toplumsal hayatı da çekilmez hale getirdi. Bu da kitlesel öfkeyi gitgide arttırıyor. Ülkedeki orta sınıfın da toplumsal omurdaki en temel insan haklarının kısıtlanmasından duyduğu rahatsızlık da yükseliyor.
İran’ın olağan olarak en doğal hakkı olan, barışçıl maksatlar için kullanacağını tekraren deklare ettiğı nükleer faaliyetleri yüzünden memleketler arası tecritle karşı karşıya kalmasına gösterilen toplumsal anlayış da tükenmiş görünüyor. Rejimin ambargolar yüzünden sıkıntı durumda olan halka yönelik baskıcı siyasetlerinden vazgeçmemesi sonunu hazırlıyor tahminen de.
Dış güçler etkisi
Ülkedeki kitleselleşmeye başlayan halk hareketine “dış güçler”in sızma ihtimali de elbette var. Lakin olan biteni, nasyonalsosyalistmollagillerin “dış güçlere” bağlama tuhaflığına da düşülmemeli. Emperyalizm bir ülkeye en zayıf yerinden girer, malum. İran’a da çeşitli araçlarıyla, kollarıyla kitle haraketlerini yönlendirmek ya da kendi hedefleri doğrultusunda (Mısır’da olduğu gibi) manipule etmek için girecek ya da esasen var olanlarla birleşecek. Bu halk hareketinin niteliğini değiştirmez olağan olarak.
Öncelik gerici rejimin alaşağı edilmesi, bayanların, halkın tümden özgürlüğünü kazanmasıdır. İran’da olan halk hareketidir, bulandırmanın manası yok.
Çok belirli ki, Meşrutiyet Devrimi’ni yapan, Şah’ı deviren, İslam Devrimi’ni gerçekleştiren bayanlar artık de başörtüsü aksiliğiyle rejimi yıkacak.
Belki sıkıntı fakat asla imkansız değil.